1 A Alkali Metaller Kısa Bilgiler

(1A) ALKALİ METALLER

Periyodik tablonun ilk grubunda (dikey sırasında) yer alan metallerdir. Fransiyum dışında hepsi, yumuşak yapıda ve parlak görünümdedir. Kolaylıkla eriyebilir ve uçucu hale geçebilirler. Bağıl atom kütleleri arttıkça, erime ve kaynama noktaları da düşüş gösterir.
Diğer metallere kıyasla, özkütleleri de oldukça düşüktür. Hepsi de, tepkimelerde etkindir. En yüksek temel enerji düzeylerinde bir tek elektron taşırlar. Bu elektronu çok kolay kaybederek +1 yüklü iyonlar oluşturabildikleri için, kuvvetli indirgendirler.
Isı ve elektriği çok iyi iletirler. Suyla etkileşimleri çok güçlüdür, suyla tepkime sonucunda hidrojen gazı açığa çıkarırlar

FRANSİYUM

Simgesi: Fr
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 87
Bağıl atom kütlesi: 223
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 27°C
Kaynama noktası: 677°C
Yoğunluğu: Bilinmiyor
Keşfi: 1939 - Marguerite Derey
Atom çapı: Bilinmiyor
Elektronegatifliği: 0,7
Elektron dizilimi: 1s22s2p63s2p6d104s2p6d10f145s2p6d106s2p67s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Fransiyum (Fr):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

HİDROJEN

Simgesi: H
Grubu: 1A
Atom numarası: 1
Bağıl atom kütlesi: 1,00794
Oda sıcaklığında: Gaz


Erime noktası: -258,975°C
Kaynama noktası: -252,732°C
Yoğunluğu: 0,0899 g/L
Keşfi: 1766 - Henry Cavendish
Atom çapı: 0,79 Å
Elektronegatifliği: 2,2
Elektron dizilimi: 1s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1


Hidrojen (H):
Ticari gübrelere azot bağlanmasında, katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde (hidrojenasyon), metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır. Kaynak yapımında, hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolün işlenmesinde kullanılmasının yanında, şimdilik daha çok roketlerde olmak üzere yakıt olarak da kullanılır. "Hidrojen Yakıt Gözeleri", hidrojen gazından elektrik enerjisi eldesi için geliştirilmekte olan bir teknolojidir. Çevre dostu hidrojen, doğal gaz ve benzine alternatif olarak kabul edilmesinin yanında, kimyasal işlemlerde, metalürjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir. Döteryum ve trityum izotopları da, nükleer fisyon ve füzyon işlemlerinde kullanılmaktadır.

LİTYUM

Simgesi: Li
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 3
Bağıl atom kütlesi: 6,941
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 180,7°C
Kaynama noktası: 1342°C
Yoğunluğu: 0,534 g/cc
Keşfi: 1817 - Johann Arfvedson
Atom çapı: 2,05 Å
Elektronegatifliği: 0,98
Elektron dizilimi: 1s22s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Lityum (Li):
Seramik ve cam yapımında, pil üretiminde, yağlayıcı ve alaşım sertleştirici maddelerin bileşiminde, A vitamini sentezinde, nükleer santrallerde soğutucu görevinde ve roketlerde itici kuvvet sağlamada kullanılır. Katı elementler içinde en yüksek özgül ısı kapasitesine sahip olması nedeniyle, ısı iletiminde kullanılan sıvıların bileşiminde yer alır. Ancak, su ya da asit gibi çözücülerle karşılaştığında yüksek bir patlama ya da parlama özelliğine sahip olması ve özellikle sinir sistemi için zehirli etki göstermesi nedeniyle, dikkatli kullanılması gerekir. Bazı lityum bileşikleri, beyin rahatsızlıkları ve psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların içeriğinde yer alır.




SODYUM
(NATRIUM)
Simgesi: Na
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 11
Bağıl atom kütlesi: 22,98977
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 98°C
Kaynama noktası: 883°C
Yoğunluğu: 0,971 g/cc
Keşfi: 1807 - Sir Humphrey Davy
Atom çapı: 2,23 Å
Elektronegatifliği: 0,93
Elektron dizilimi: 1s22s2p63s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Sodyum (Na):
Eczacılık, tarım ve fotoğrafçılık alanlarında sıkça kullanılır. Sokak aydınlatmalarında, pillerde, cam yapımında ve sofra tuzu (NaCl) eldesinde kullanılan önemli bir bileşendir. Sıvı sodyum, nükleer santrallerde soğutucu görevinde de kullanılmaktadır. Dünya kabuğunun %2.6'sını oluşturan sodyum, dünyada en bol bulunan altıncı elementtir ve alkali metaller arasında da en bol bulunanıdır. Buna karşın, doğada element halinde rastlanmaz ve kuru sodyum kloridin (NaCl) elektrolizi yoluyla elde edilir. Metal hali, esterlerin (oksijenli asitler ve alkollerin tepkimesi sonucu oluşan maddeler) ve çeşitli organik bileşiklerin eldesi için önemlidir. Çeşitli alaşımların yapılarının kuvvetlendirilmesinde ve dökme metallerin saflaştırılmasında kullanılır. NaK alaşımı, önemli bir ısı ileticisidir. Sodyum elementinin diğer önemli bileşikleriyse soda külü (Na2CO3), kabartma tozu (NaHCO3) ve sodyum nitrattır (NaNO3).



POTASYUM
(KALIUM)

Simgesi: K
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 19
Bağıl atom kütlesi: 39,0983
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 63,35°C
Kaynama noktası: 759°C
Yoğunluğu: 0,862 g/cc
Keşfi: 1807 - Sir Humphrey Davy
Atom çapı: 2,77 Å



Elektronegatifliği: 0,82



Elektron dizilimi: 1s22s2p63s2p64s2
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Potasyum (K):
Bitkilerin gelişimi için çok önemli bir element olan potasyum, çoğu toprak tipinin bileşiminde yer alır ve gübrelerin yapısına da katılır. Cam, sabun, lens ve benzeri maddelerin yapımında, ayrıca yanıcı-patlayıcı maddelerin bileşiminde kullanılır. Sodyum ve potasyum alaşımı (NaK), iyi bir ısı ileticidir. Potasyumun çoğu tuzu, hem kimyasal hem de ticari açıdan önem taşır: örneğin, potasyum nitrat, potasyum karbonat, potasyum sülfat, vs.


RUBİDYUM

Simgesi: Rb
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 37
Bağıl atom kütlesi: 85,4678
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 39,64°C
Kaynama noktası: 688°C
Yoğunluğu: 1,63 g/cc
Keşfi: 1861 - Gustav Kirchhoff, Robert Bunsen
Atom çapı: 2,98 Å
Elektronegatifliği: 0,82
Elektron dizilimi: 1s22s2p63s2p6d104s2p65s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Rubidyum (Rb):
Çok kolay iyonlaşması nedeniyle, sezyuma alternatif olarak, uzay araçlarındaki "iyon motorlarında" kullanılmaktadır. Vakum tüplerinin ve fotosellerin de yapısına katılan önemli bir bileşendir. Özel camların yapımında ve kalp araştırmalarında da kullanılır. Ayrıca katalizör olarak kullanımı da vardır.











SEZYUM

Simgesi: Cs
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 55
Bağıl atom kütlesi: 132,9054
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 28,55°C
Kaynama noktası: 671°C
Yoğunluğu: 1.873 g/cc


Keşfi: 1860 - Gustav Kirchhoff, Robert Bunsen
Atom çapı: 3,34 Å
Elektronegatifliği: 0,79
Elektron dizilimi: 1s22s2p63s2p6d104s2p6d105s2p66s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Sezyum (Cs):
Güneş gözelerinde, atom saatlerinde, kızılötesi lambalarında ve katalizör olarak, belirli elementlerin hidrojenlenmesinde kullanılır. Yakın zamanda, itici güç sistemlerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Vakum tüplerinde, hava kalıntılarını yok etmek için kullanılır. Oksijene karşı eğilimi yüksektir ve kolay iyonize olur. Bu nedenle de, roket motorlarında itici olarak kullanılır.


FRANSİYUM

Simgesi: Fr
Grubu: 1A (Alkali metal)

Atom numarası: 87
Bağıl atom kütlesi: 223
Oda sıcaklığında: Katı
Erime noktası: 27°C
Kaynama noktası: 677°C
Yoğunluğu: Bilinmiyor
Keşfi: 1939 - Marguerite Derey
Atom çapı: Bilinmiyor
Elektronegatifliği: 0,7
Elektron dizilimi: 1s22s2p63s2p6d104s2p6d10f145s2p6d106s2p67s1
Yükseltgenme basamağı (sayısı): 1

Fransiyum (Fr):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.