Ebonit

 EBONİT


Bildiğimiz gibi, örneğin ebonit gibi malzemeden yapılmış iki çubuğu, örneğin ipek bir kumaş parçasına sürttükten sonra birbirlerine yaklaştırırsak, birbirlerini iterler. Buradan hareketle, sürtünme olayının, çubuklarda yük birikimine yol açtığı sonucuna varabiliriz. Hem de, her iki çubukta da benzer yüklerin olmuş olması gerekir. Diyelim ki; ebonit sürtünmeye uğradığında, üzerinde ‘artı’ yük oluşuyor. (Bu bir ‘isim koyma’ meselesi. Tam tersine ‘eksi’ yük oluştuğu da söylenebilirdi. Ama herkesin aynı tanımı kullanması lazım.)

Şimdi, ebonit çubuğu sürttüğümüz ipek kumaş parçasını, (daha iyisi iplik), sürtünmeye uğramış diğer ebonit çubuğa yaklaştıralım: birbirlerini çekerler. ‘Demek ki’ deriz, ‘ipekte de bir yük oluştu, ama bu yük, ebonittekinden farklı…’ Diyelim ‘eksi yük…’

Son olarak, sürtünmeye uğramış iki ebonit çubuğuna değdirilmiş iki ipek kumaş parçasını birbirlerine yaklaştıralım: birbirlerini iterler. Bu durumda da, ‘hmm’ diyebiliriz, ‘benzer yükler birbirini itiyor, zıt yüklerse çekiyor…’

Kısacası; hangisine ‘artı,’ hangisine ‘eksi’ diyeceğimiz tamamen bize bağlı. Ancak herkesin, örneğin sürtünme sonrasında ebonit çubukta biriken yüke aynı ismi vermesi lazım...
YÜKLÜ BİR EBONİT ÇUBUĞUN SUYU ÇEKTİĞİNİN GÖZLENMESİ
DENEYİN AMACI: Elektrikle yüklenmiş yalıtkan maddelerde bulunan elektronların, uygun ortamda bir başka maddeye aktığını görmek.
HAZIRLIK SORUSU:
Yüklü bir ebonit çubuk çeşmeden akan suya yaklaştırılırsa suyun akışını etkiler mi? Tartışınız.
KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER:
1.döküm ayak
4.şişe tutturucu
7.geniş beherglas
10.yün parçası
2.statif çubuk
5.kısa cam boru
8.tabanı kesik şişe
11.su
3.bağlama parçası
6.tek delikli tıpa
9.ebonit çubuk
 

DENEY DÜZENEĞİ:

DENEYİN YAPILIŞI:
1-Statif çubuğa bağlama parçası takıp, bu parçaya şişe tutturucusunu takınız.
2-Cam boruyu lastik tıpaya geçiriniz ve şişenin ağzına sıkıca kapayarak şekildeki düzeneği hazırlayınız.
3-Beherglasa su koyunuz. Cam borunun ağzını kapatarak şişeye su doldurunuz.
4-Ebonit çubuğu yüne sürterek elektrikle yükleyiniz.
5-Parmağınızı cam borudan çekiniz ve akan suya yüklediğiniz ebonit çubuğu yaklaştırınız. Çubuğun suyu çektiğini gözleyiniz. Çubuğu ters tarafta tutarak deneyi tekrarlayınız.
DENEYİN SONUCU:
Yüklü bir cisim bir iletkene yaklaştırıldığında yüklerin ayrılmasına neden olur. Bu olaya “elektrostatik indüksiyon” (etkiyle elektriklenme ) denir.
TEORİK BİLGİ:
Yünlü kumaş parçasına sürtülerek negatif ( - ) yükle yüklenen ebonit çubuk,  çeşmeden ip şeklinde çok ince akan suya yaklaştırılırsa suyu kendine doğru çeker. Çünkü bir iletkene (metal, su .. ) yaklaştırılan yüklü bir cismin etkisiyle, yüklerin ayrılmasına “etkiyle elektriklenme” denir.
Yaklaştırılan cisimdeki yüklerin etkisiyle iletkendeki aynı cins yüklerin itildiği, zıt yüklerin birbirini çektiği görülür.
            Etki ile elektriklenmede yüklü cisimle nötr cisim birbirlerine dokunmadığından aralarında elektron alış verişi olmaz. Yalnız nötr cismin elektronları yer değişir. Yüklü cisim uzaklaştırılırsa elektronlar tekrar eski yerlerine dönerler.  Bu şekilde cisim tekrar nötr hale gelir.