Enosis Teşebbüsleri

 Enosis Teşebbüsleri
Enosis (Yunanca Ένωσις), birleşme anlamına gelmektedir. Kıbrıs Adası'nın Yunanistan ile birleşmesi dileğini belirtmekte kullanılan bir terimdir. Yunanistan ve Kıbrıs Rumları arasında benimsenen Enosis, Megalo İdea düşüncesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
1960 yılında yapılan bir anlaşma ile Türkiye, İngiltere ve Yunanistan'ın garantisi altında bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
Enosis genel olarak bu duruma göre uluslararası hukuka aykırı bir siyasi tutum olarak değerlendirilmektedir.
Birleşme anlamına gelmektedir. Kıbrıs Adası'nın Yunanistan ile birleşmesi dileğini belirtmekte kullanılan bir deyimdir. Yunanistan ve Kıbrıs Rumları arasında benimsenen Enosis, Megalo İdea düşüncesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

1960 yılında yapılan bir anlaşma ile Türkiye, İngiltere ve Yunanistan'ın garantisi altında bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.

Enosis genel olarak bu duruma göre uluslararası hukuka aykırı bir siyasi tutum olarak değerlendirilmektedir
Enosis, Megali İdea hedefi çerçevesinde Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanmasını, ilhak edilmesini ifade etmektir.
 Kelime anlamı ile “bağlama” demek olan Enosis -yani adanın Yunanistan’a bağlanması- ilk Megali İdea haritasının çizildiği 1791 yılından beri gündemde olan bir konudur.
 Bir anlamda Kıbrıs sorununun da bu tarihten itibaren varolduğu söylenebilir.
 Yunanistan’ın Kıbrıs’ı talep etmesi ise 30 Aralık 1918 yılında gerçekleşti.
 18 Ekim 1828 tarihinde İngiltere, Rusya ve Fransa’ya bir nota veren Yunanistan, resmen ilk kez Enosis fikrini ortaya atmış ve adanın kendisine bağlanmasını istemiştir.
 1. Dünya savaşından sonra Paris’te toplanan Barış Konferansı’na Yunanistan’ın toprak isteklerini sunan Yunan Başbakanı Venizelos, aralarında Kıbrıs’ın bulunduğu şu bölgeleri talep ediyordu:
1- Batı Anadolu (İzmir,Bursa, Çanakkale, İzmit ve civarları)
2- Pontus (Trabzon, Sivas, Kastamonu, ve civarları)
3- Kuzey Epir (Güney Arnavutluk)
4- Kıbrıs, Rodos, Meis, Girit, Bozcaada ve İmroz
5- Batı ve Doğu Trakya
 Kıbrıs’taki Yunan kilisesi, Patrikhane ve Yunan Hükümeti tarafından desteklenen Enosis hareketi, bu idealin yıllar boyunca kilise ve okullarda genç beyinlere aşılanması sonucu Kıbrıs’ın başına büyük felaketlerin gelmesine neden oldu.
 Bu ideali gerçekleştirmek için 1821 yılından itibaren birçok kez Türk halkına saldırılar düzenlendi. Enosis önünde bir engel olarak gördükleri Türk halkını ortadan kaldırmak için 1895’de, 1912’de, 1955-74 döneminde Türk halkına saldırılar ve katliamlar uygulandı.
 Enosis fikrini 1918’lerde Rum çocuklarına nasıl aşılandığı bir Rum yazar olan Tenekides şöyle açıklıyor:
"Rum okulları Helen düşüncesini yaymak amacı ile kullanılıyordu. Rum öğretmenler, çiçeklerle çerçevelenmiş Yunanistan`la birleşmelerini temsil eden armağanları valiye kasabaları ziyareti sırasında verirlerken, mızraklı bir alay gibi sıraya sokulan öğrenciler, önceden öğretilmiş olan "Yaşasın enosis" çığlıkları atıyordu... "(Tenekides-Chypre. Menter Şahinler. Türkiye’nin 1974 Kıbrıs siyaseti sayfa 111.197-İstanbul).
 Enosis politikasının yakın hedefi bugün için Rum egemenliğinde tüm Kıbrıs’ta hakim olacak bir Rum Cumhuriyeti kurulması, bu Rum devletinin AB’a tam üye yapılarak Yunanistan’la dolaylı Enosis’in gerçekleştirilmesi ve Türk halkının azınlık statüsüne düşürülmesidir.
1821 İSYANI VE İLK ENOSİS BİLDİRİSİ NEDİR?
 Yunanistan’ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra bu devletin uyguladığı yayılımcı ve hegemonyacı politika, birbuçuk asırdır Kıbrıs’a huzur ve barış yüzü göstermedi.
 Bunun böyle olacağı Mora İsyanı`nın başladığı ilk günlerden belliydi.
 Nitekim Yunanistan’da isyanın başlamasından sonra Kıbrıs’ta her zaman olduğu gibi Rum toplumu içindeki gerici, fanatik, milliyetci çevrelerin başını çekmekte olan Kilise, bir isyan hazırlığına girişir.
 Kiliselerdeki ayinlerde ve kiliseye bağlı ruhban okullarında yoğun bir propaganda ve beyin yıkama faaliyeti sürdürülür.
 Bu arada 19 Haziran 1821’de Filiki Eterya’nın liderlerinden Konstantin Kanaris, Kıbrıs’a uğrayarak isyanın propagandasını yapar, bildiriler dağıtır, Yunanistan’daki isyancılara götürmek üzere para, silah, yiyecek toplar.
 Bunun ardından, Başpiskopos Kiprianos, kiliseleri birer silah deposu haline getirir. Ayaklanma için çesitli bölgelerdeki kiliselere mektuplar gönderir, ayaklanmanın nasıl olacağını anlatır.
 Ne var ki, Dağ kazasına bağlı Ayanni köyünde oturan Dimitri adlı bir Rum, Osmanli Valisi Küçük Mehmet Paşa’ya yazdığı bir ihbar mektubu ile isyanı ele verir.
 Vali Küçük Mehmet, bu ihbar üzerine kiliseri basarak, isyan için depolanan silahlara ve saldırı aleterine el koyar. İsyanın elebaşlarından kimisini idam eder, kimisini sürgüne veya hapse gönderir.
Bu arada Haci Petros Vaskos adlı Rum tarafından Baspiskopos Kiprianos’a ve Mihail Kilikya adlı Rum`a yazılmış isyanla ilgili mektuplar da ele geçirilir. Bunun üzerine yakalanan Baspiskopos Kiprianos ve isyanın elebaşları idam edilir. İsyan daha başlamadan bastırılır.
 Dimitri adlı Rum`un valiye gönderdiği ihbar mektubu şöyledir:
 “Paskalya gecesi saat altıda Lefkoşa`da top atışı olacaktır. Başpiskopos Kiprianos, Rumca yazılmış mektubunu kendi adamına vererek adı geçen köyde (Ayanni) kilisede okutmuştur. Bu mektuba göre, top atışı duyuldğu vakitte, bütün Hristiyanlar silahları ile Lefkoşa`ya hücum edeceklerdir. Tüm adayı almak için birlikte hareket ederek sözleşmelerini öneren başpiskoposa göre Hristiyanlar, Lefkoşa`yı da ele geçirdikten sonra, bütün Müslümanları katledip ortadan kaldıracaklardır. Bu konuyu Hristiyanlara kesin olarak bildirip tenbih eden adı geçen mektubu diğer köylere de yollayıp okutmuştur”.
 Görüldüğü gibi daha Osmanlı döneminde tüm Türklerin katledilmesi tasarlanabiliyordu.