Kayaç

 KAYAÇLAR
Kayaç, mineral topluluklara verilen ad. Çeşitli mineralleri veya taş parçacıklarının veya tek bir mineralin çok sayıda birikmesinden meydana gelir.
Granit ve bazalt çeşitli minerallerdei kum taşı, değişik kum tanelerinden, mermer ve kuvarsit tek bir mineralden oluşmuş kayaçlardır.
Kayaçların oluşumları sırasındaki doğal ortamı yansıtan bir çeşit belgelerdir. Yer kabuğunun jeolojik gelişmesinin izleri bu çeşit kayaç üzerinde izlenmiştir. Bu nedenle onlar yer kabuğunun doğal belgeleri sayılır.
Bugün yeryüzünde hüküm süren fiziksel olaylar, akarsuların aşındırma ve taşıma etkileri, çöllerde ve denizlerin değişik bölgelerinde farklı tortulların çökertilmesi, yeryüzünün değişik iklim kuşaklarının bulunması gibi jeolojik olayla bütün yer tarihi boyunca hep aynı şekilde, aynı düzende oluşmuştur. Yani eski jeolojik devirlere ait kayaçların oluşumu bugün yeryüzünde hüküm süren fiziksel olayların ışığı altında yorumlanabilir. Böylece kayaçlar oluşumu sırasında mevcut olan doğal ortamı aynen yansıtırlar.
Konu başlıkları
[gizle]
• 1 Tortul kayaçlar
o 1.1 Kırıntılı tortul kayaçlar
o 1.2 Organik tortul kayaçlar
o 1.3 Kimyasal tortul kayaçlar
• 2 Magmatik kayaçlar
o 2.1 Plutonik kayaçlar (Derinlik kayaçları)
o 2.2 Volkanik kayaçlar (Yüzey kayaçları)
o 2.3 Damar kayaçlar
• 3 Metomorfik kayaçlar
Tortul kayaçlar
Sedimantasyon sonucu meydana gelen kayaçlardır. Çoğu kez fosil içeririler.
Kırıntılı tortul kayaçlar
Çeşitli büyüklükteki taş ve mineral parçalarda karalardaki ve denizlerdeki tortullaşma havzalarını çökelmeleriyle meydana gelen taneli kayaçlardır. Değişik boyuttaki taneleri birbirleriyle çimento maddeleriyle birleşmeleri sonucu çimentolu kayaçlar kum taşı, kireç taşı gibi taneleri birbirine bağlayarak madde bulunmadığından çimentosuz tortul kayaçlar oluşur.
Kırıntılı tortul kayaçlar tane çapı 2 mm'den büyük ve çakıl, moloz, konglomera gibi kayaçlardır. 2 mm'den 0,2 mm'ye kadar olan kısma kum, karışık kum, kumtaşı, kuvarsit, gibi kayaçlardır. Tane çapı 0,2 mm'den 0,02 m^'ye kadar olan kısım mil ondan daha küçükler genellikle mil+kil şeklinde geçer.
Organik tortul kayaçlar
Forominiferalar, mercanlar, sünger gibi kayaç yapıcı organizmalardan veya bunların irili ufaklı parçalarından oluşan kayaçlardır.
Kimyasal tortul kayaçlar
Dolgun eriyiklerden çökelme sonucu meydana gelirler. Mağralardaki sarkıt ve dikitler, deniz kıyılarındaki kireçli ve demirli oolitler, kapalı göllerin kenarlarındaki tuz oluşumları su kaynakları etrafındaki traverter oluşumları %35'i kadar kireç taşları oluşturur. Kireç taşları yapı taşı, stabilize malzeme, kireç yapımında ve döşemecilikte, çelik sanayisinde ve ilaç sanayisinde kullanılır.
Magmatik kayaçlar
Erimiş halde bulunan bir silikat hamuru durumunda olan mağmanın yer kabuğunun derinliklerinde yavaş yavaş veya yeryüzünde aniden soğuması ile oluşurlar. Bu kayaçlar genel olarak kristallerde oluşmuş kütle halindeki kayaçlardır.
Bunlar yalnızca kristallerde oluşmuş, iri kristalli kayaçlardır. Granit örnek verilebilir. Mağmanın soğuması ve katılaşması yavaş yavaş meydana geldiği için tam kristalli kayaçlardır.