Paket Turlarin Terci Nedenleri

PAKET TURLARIN TERCİ NEDENLERİ
İkinci Dünya Savaşı sonrası dünya turizm hareketlerindeki büyüme ve gelişmede paket turların katkısı yadsınamaz. Bunun temel nedeninin kitle turizmine olan talebin artması olduğu söylenebilir (Lickorish, Jenkins 2000, 23). Örneğin, 1992 yılında, yurtdışına çıkan İngiliz turistlerin yüzde 63’ü ve Japon turistlerin yüzde 57’si paket turları kullanmışlardır (Gee, Fayos-Sola 1999, 104-105). Türkiye’de ise, 1981 yılından 1997 yılına kadar paket turlarla gelen turist sayısının toplam gelen turist sayısı içindeki payının değerlendirildiği bir çalışmada (Karamustafa, Kuşluvan 2001, 17), toplam gelen turist sayısı ile paket turlarla gelen turist sayısı arasında doğru orantılı bir artış olduğu gözlenmektedir. Türkiye’ye paket turlarla gelen turist sayısının toplam turist sayısına oranının yaklaşık yüzde 60’lara ulaştığı görülmektedir (TÜRSAB 2003). Bu bağlamda, Türk turizm endüstrisinin gelişiminde paket turların oldukça önemli bir yeri olduğu söylenebilir.
Paket turlarla ilgili yapılmış olan akademik çalışmalarda daha ziyade turistlerin tatmin düzeyi ve tatmin düzeyini etkileyen faktörler üzerinde durulmuş (Whipple, Thach 1988; Quiroga 1990; Dun Ross, Iso-Ahola 1991; Wang, Hsieh, Huan 2000; Bowen 2001) ve turistlerin paket turlardaki davranış biçimleri incelenmiştir (Wong, Lau 2001). Yapılan bu çalışmaların sonuçlarına göre, paket turların turistler tarafından sıkça tercih edilmesinin en önemli nedenlerinden birisi, tur programında bulunan turistik çekim yerleri hakkında detaylı bilgiler vererek o yerlerin gezilebilmesini sağlayan bir turist rehberinin bulunmasıdır (Quiroga 1990; Dun Ross, Iso-Ahola 1991; Wang, Hsieh, Huan 2000). Turist rehberi ve verdiği hizmetler, turist tarafından, satın alınan turun bir bileşeni ve tur kalitesini önemli ölçüde belirleyen bir unsur olarak görülmekteyken, turu organize eden seyahat acentası veya tur operatörü açısından ise turist rehberi, bir temsilci ve en önemlisi, tur paketindeki hizmetlerin uyumlu bir şekilde verilebilmesini sağlayan ve turu yöneten bir yöneticidir (Ahipaşaoğlu 1996). Özellikle Türkiye’deki paket turlarda, tur liderlerinin nadiren görev almasından dolayı, ülkemizdeki turist rehberlerinin temel işlevi olan tanıtma ve bilgi verme kadar, tur yönetimi işlevleri de önem kazanmaktadır (Ahipaşaoğlu 2001; Tangüler 2002).
Turist rehberlerine yönelik yapılan çalışmalarda ise, turist rehberlerinin bilgilendirme ve tanıtma görevleri ele alınmıştır (Yu, Weiler, Ham 2001; Dahles 2002). Türkiye’de turist rehberlerine yönelik yapılan çalışmalarda ise, turist rehberinin görev ve sorumlulukları üzerinde durulmuş, turist rehberleri ile turistler ve seyahat acentası arasındaki ilişkiler ele alınmıştır (Bilge 1989; Yıldırım, Atay 1997; Polat 2001; Tangüler 2002). Ahipaşaoğlu (1996) turist rehberlerini seyahat işletmelerinde kalitenin önemli bir belirleyicisi olarak değerlendirmiştir. Türkiye’de turist rehberlerinin eğitimiyle ilgili bazı çalışmalar da bulunmaktadır (Akmel 1992; Yıldız, Kuşluvan, Şenyurt 1997; Değirmencioğlu 1998). Bütün bu çalışmalarda turist rehberlerinin yönetim rollerine yeterince değinilmemiş veya görgül verilere dayalı değerlendirmeler yapılmamış olup, turist rehberlerinin: (a) tur ayrıntılarını planlama; (b) farklı hizmet sağlayıcıları ve turistler arasında örgütleme ve koordinasyonu sağlama; (c) tura katılanları yöneltme ve etkileme; (d) sunulan hizmetleri denetleme ve (e) tur sonuçlarını değerlendirme gibi yönetsel fonksiyonları yeterince araştırılmamıştır.
Bu bağlamda, mevcut yazında varolan yukarıda belirtilen boşluğu doldurabilmeye yönelik bu çalışmanın iki temel amacı bulunmaktadır. Birincisi, belirtildiği üzere, mevcut yazında tespit edilen bilgi eksiklikliğini tamamlamaya yönelik katkıda bulunmaktır. Bu yönüyle, bu çalışmanın, turist rehberlerinin yönetsel görev ve sorumluluklarını belirleyerek, bu görev ve sorumlulukları yerine getirmeleri için yapmaları gereken işlemlerin ve izlemeleri gereken süreçlerin saptanması açısından yararlı olacağı düşünülmektedir. Çalışmanın ikinci amacı ise, tur yönetiminde turist rehberlerinin karşılaştıkları sorunları tespit etmek ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri getirmektir. Bu bağlamda, bu çalışmanın: (a) turist rehberlerine daha verimli ve sistemli bir şekilde paket tur yönetebilmeleri açısından yol gösterici olacak ve (b) seyahat acentaları ve tur operatörlerinin tur yönetimiyle ilgili karşılaştıkları sorunlarda turist rehberleriyle işbirliği yapmalarına katkı sağlayacak birtakım bilgiler sunacağı düşünülmektedir.
Bu çalışmanın yöntemi iki ana başlıkta ele alınabilir: (a) literatür taraması ve (b) alanda bilgi toplamaya yönelik uygulama çalışması. Masa başı çalışma ile paket tur, yönetim, tur yönetimi ve turist rehberliği ile ilgili mevcut yazına ulaşılmış olup, bu yazın taranarak çalışmada kullanılacak olan ikincil veriler elde edilmeye çalışılmıştır. Alanda bilgi toplamaya yönelik yapılan uygulama çalışmasıyla ise, çalışma için birincil veriler toplanmış ve toplanan bu veriler daha sonra analiz edilmiştir. Alan çalışmasında kullanılan yöntem ve teknikler çalışmanın üçüncü bölümünde detaylandırılmıştır.
Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmanın teorik çerçevesini oluşturan bazı temel kavramlar üzerinde durulmaktadır. Paket turun tanımı yapılarak, tarihçesi hakkında bilgi verilmekte, paket turların avantajları ve dezavantajları tartışılmakta, sınıflandırmaları yapılarak oluşum aşamalarından bahsedilmektedir. Buna ilaveten, çalışmanın temelini oluşturan, yönetim süreci üzerinde durularak, yönetimin beş temel fonksiyonu olan planlama, örgütleme, yöneltme ve etkileme, koordinasyon ve kontrol hakkında da bilgilendirme yapılmaktadır.
İkinci bölümde, paket turların operasyon (gerçekleşme) aşamasında turist rehberinin rolü, yönetimin temel fonksiyonları açısından incelenmektedir. Bu yapılırken, üzerinde durulan temel konular şunlardır: (a) planlama fonksiyonu açısından turist rehberinin rolü; (b) örgütleme fonksiyonu açısından turist rehberinin rolü; (c) yöneltme ve etkileme fonksiyonu açısından turist rehberinin rolü; (d) koordinasyon fonksiyonu açısından turist rehberinin rolü ve (e) denetleme fonksiyonu açısından turist rehberinin rolü.
Üçüncü ve son bölümün birinci kısmında, alan çalışmasında kullanılan yöntem ve teknikler ayrıntılı bir biçimde tanıtılmaktadır. Bu bölümde, araştırmanın görgül kısmının tasarımı ile araştırmada kullanılan birincil veri kaynakları, birincil verilerin toplanması ve bu verilerin analizinde kullanılan analiz tekniklerinden söz edilmektedir. Birincil veri toplama aracı olarak kullanılan anket formlarının tasarımı, örneklem çerçevesinin oluşturulması, örnek seçim tekniği, anket formlarının uygulanış şekli ile toplanan birincil verilerin analizinde kullanılan istatistiksel analiz teknikleri başlıca değinilen konular arasında yer almaktadır.
Üçüncü bölümün ikinci kısmında ise, birincil verilerin analiz edilmesi yoluyla elde edilen bulgular değerlendirilmekte ve yorumlanmaktadır. Öncelikle, ankete cevap veren turist rehberlerinin birtakım demografik özelliklerine yönelik bulgular tablolar halinde özetlenmektedir. Bu tablolara yönelik değerlendirmelerden sonra, turist rehberlerinin tur yönetiminde planlama, örgütleme, yöneltme ve etkileme, koordinasyon ve kontrol ile ilgili karşılaştıkları sorunlara ilişkin araştırma bulguları tablolar halinde sunularak, ilgili bulgular yorumlanmaktadır. Bütün bunlara ilaveten, turist rehberlerinin, tur yönetimi ile ilgili düşüncelerinin ve karşılaştıkları sorunların (bağımlı değişkenler) birtakım demografik ve mesleki özellikler (bağımsız değişkenler) açısından anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini sınamak için uygulanmış olan testlerin sonuçları da yorumlanmaktadır.