Protein Sentezi

•Bütün kodonları okunan mRNA, başlangıç ucundan tekrar yeni bir protein molekülünün sentezi için ribozoma girer. Bu işlem ihtiyaç duyulan sayıda protein sentezleninceye kadar devam eder. Sonuçta oluşan amino asit zincirine polipeptid denir. Çünkü amino asitleri birbirine bağlayan bağlar peptid bağlarıdır.
mRNA üzerindeki ilk şifreye (kodona) başlatma kodonu denir. Bu kodon bütün protein sentezinde AUG olup metionin amino asitini ifade eder. Bundan önce kodon varsa bile okunmaz. mRNA’ da bulunabilecek 64 kodon çeşidinden 3 tanesi de durdurucu (STOP) kodonlardır. Bunlar polipeptid zincirine bir amino asit ilave ettirmeyip, protein sentezini durdururlar. Nükleotid dizileri, UAG,UGA,UAA olan bu kodonlardan birisinin mRNA da bulunması olayın durması için yeterlidir. Bunlardan sonra, kodon bulunuyorsa onlar da okunmaz.
Bitim kodonlarının tRNA sı yoktur. Bu nedenle hücrede en fazla 64 çeşit kodon bulunmasına rağmen, 61 çeşit tRNA bulunabilir.
Bütün protein sentezleri metionin amino asitiyle başlamasına rağmen, görev yapan aktif proteinlerin çoğunun ilk amino asiti metionin değildir. Çünkü protein sentezi tamamlanınca metionin koparılarak atılır ve her protein kendi özgül yapısını kazanmış olur.
4.Proteinlerin Çeşitliliği
Amino asitlerin birleşmesiyle oluşan protein sentezi bir dehidrasyon sentez reaksiyonudur. Çünkü her amino asitin bağlanmasıyla 1 molekül su açığa çıkar. Protein sentezine katılan 20 çeşit amino asitin hepsinde, bağlanan kısım aynıdır.
Bu reaksiyonlar esnasında katalizör olarak enzimler kullanılır. Aktive edici olarak da ATP görev yapar. Bütün bu olaylar hücrede çok kısa sürede (10-70 saniye) gerçekleşir. Her hücrenin protein sentez hızı birbirinden farklıdır. Bakteriler en hızlı protein sentezleme özelliğine sahiptir.
Protein sentezine; ribozom, mRNA, tRNA ve amino asitler direk olarak katılmakta, ATP, DNA, enzimler bu olayda dolaylı olarak iş görmektedir. Bütün canlıların proteinleri 20 çeşit amino asitten oluştuğu halde, her canlının proteinleri kendine has bir yapıdadır. Bu da farklı DNA şifrelerinin olmasıyla sağlanmaktadır. Proteinlerin molekül yapılarının farklı olmasında şu faktörler rol oynarlar:
• Proteinlerdeki amino asit sayısı
• Proteinde yer alan amino asit çeşidi
• Amino asitlerin proteinlerdeki yeri
• Amino asit çeşitlerinden kaçar tane kullanıldığı
5.Proteinlerin Görevleri ve Yapıları
Sentezlenen proteinler (polipeptidler) hücrede şu işlerde kullanılırlar:
• Enzimlerin yapısında
• Hücredeki bütün zar sistemlerinin yapısında
• Hormonların büyük çoğunluğunun yağısında
• Hayvanlarda kasların yapısında
• Gerektiğinde enerji temininde
• Kromozom, ribozom, sentrozom ve diğer hücre organellerinin yapısında
• Antijen, antikor, hemoglobin, pıhtılaşmayı sağlayan proteinler, vs. kan proteinleri olarak
Bazı proteinler yukarıda belirtilen görevlerini düz bir polipeptid zinciri olarak gerçekleştirir. Ancak sentezlenen proteinlerin birçoğu enzim, hormon, antikor ve yapısal olarak görev yaparken daha kompleks yapılara dönüşerek bu görevlerini gerçekleştirirler. Eğer proteinler yüksek sıcaklığa maruz kalırsa, kompleks yapılarını kaybederek primer yapıya indirgenir ve görev yapmaz hale gelirler. Hatta, bazen sıcaklık etkisiyle peptid