Renkler

RENKLERİN İNSANLARA ETKİLERİ

Renkler, insanların algı alanı sınırları içinde bulunan ve her an birlikte yaşanılan, ama etkilerinin farkına varılmayan güçlerdir. Renkler çok eski çağlardan beri simgesel iletişim olmuştur. Renklerin sihirli gücüne ait ilk örneklere Lascaux ve Altimara’daki taş devrinden kalma küçük mağaraların duvarlarında bulunan renkli hayvan figürlerinde rastlanmıştır. Eski insanlar renkleri; büyüsel amaçlarla, tapınma sırasında görsel etkileyicilik için, kendilerini düşmanlardan gizleyebilmek yada daha korkunç görünebilmek, beğenilme ve güzelleşme içgüdüsüne cevap verebilmek için kullanmışlardır(SUN 1994:145).

İnsanlık geliştikçe, sanat anlayışı da bazı değişikliklere uğramıştır. İlerleyen zamanla birlikte insanlar, duvarları ve mağaraları süslemeyi bırakıp, kendi vücutlarını boyamaya başlamışlardır. Toplumsal yaşamda, grup üyelerinin birbirlerini kolayca tanımalarını sağlamak, birbirlerine bağlılıklarını pekiştirmek, diğer kişilerden yada gruplardan kendilerini farklı kılmak için de insanlar boyanmışlardır(COŞKUNER 1995:22).

Işığın eşya üzerinde çarpışmasıyla yansıyan niteliğe göre gözde meydana gelen duyumlardan her biri rengi oluşturmaktadır. Rengin anlamı; ışık, göz ve beyin iletişimiyle anlaşılır. Bu nedenle renk anlamı üç sistemde düşünülebilir(ÇAĞLARCA 1986:5).

Psikolojik sistemde renk : Beyinde uyanan bir duyumdur. Örneğin mavi duyum gibi...
Fizyolojik sistemde renk : Çeşitli ışık cinslerinin göz retinası üzerinde sinirler vasıtasıyla meydana getirilen fizyolojik olaydır. Işığın görünüşü fizyolojiktir ve yaşayan varlıkların sinir sisteminde mevcuttur.
Fiziksel sistemde renk : Ölçülerle ve rakamlarla geniş olarak belirtilen bir olaydır. Işığın belirli dalga uzunluklarını belirli oranda bulundurmasından kaynaklanır. Fizik bakımından renk türlü titreşimdeki ışık dalgalarından ibarettir ve ışık renk dalgaları değişik uzunluktadır. Göz, bu dalga titreşimlerini renk sinirleri vasıtasıyla beyne göndererek renk duyumunu oluşturur.
Renklerin iletişimde kullanılması daha çok psikolojik duygularla ilgilidir. İnsanların içinde bulunduğu durumu, seçtiği renkler açığa çıkarır. Duygularıyla uygunluk göstermeyen renklerle iç içe olunduğunda rahatsızlık duyulabilir. İnsan farkında olmadan yaşadığı dünyayı, iç dünyasını, o sıradaki duygularını renklerle anlatır (BERK 1990).

Renklerle iletişimin temelinde, renklerin simgesel anlamları yatmaktadır. İnsan duygularının renklerle ifadesi, bir iletişim biçimidir. Her rengin insanlar üzerinde değişik psikolojik etkisi vardır. Giyside kullanılan renklerin insan psikolojisini etkilediği ve insan psikolojisinin de giysi renk seçiminde etkili olduğu bir gerçektir.

Renk psikolojisinde insan kişiliği, dört ana rengin bilinen özellikleriyle tanımlanır. Mavi, yeşil, kırmızı ve sarıdan oluşan ana renkler kişiliğin oluşmasında ve kişilerin renk tercihlerinde çok önemlidir. İnsanların kişilik yapısı, geçirdiği çocukluk dönemi, içinde bulunduğu toplum ve ekonomik düzey renk tercihlerini direkt etkilemektedir.

Soğuk bir renk olan mavi, iç içe olunduğunda genişlik, rahatlık ve huzur verir (OĞUZTÖRELİ 1995:398). Mavi, gerçeğin hayale dönüştüğü sonsuz bir yolun rengidir. Derin duyguları ve romantik yaşamı ifade eder. Doğru düşünme, olumlu karar verme ve yaratıcılığın gelişmesi gibi özellikler de mavi rengin içinde bulunmaktadır. Tüm diğer renkler birer kişilik olarak değerlendirilirse, onları derleyen toplayan, birleştiren, bütünleştiren, dengeyi ve durumdan hoşnut olmayı sağlayan, mutluluğu ve huzuru insanlara veren bir renktir(COŞKUNER 1195:54).

Renklerden titreşimi en kuvvetli ve en dinamik olanı kırmızıdır. Kırmızı renk aktif, girişken, önderlik ve güçlülük özelliklerine sahiptir. Saltanatın ve iktidarın simgesi olarak kabul edildiğinden, asillerin rengi olmuştur. Aynı zamanda sevgi ve nefret duygularını birlikte içerir(KALMIK 1964:34).

Güneşin parlaklığı ve simgesi sayılan sarı renk, içinden yada arkasından ışıklandırılmış etkisi uyandıran çok parlak bir renktir. Yüksek düzeyde açıklığı, parlaklığı, canlılığı, iyimserliği, coşkuyu ve hareketliliği içerir. Sarı renk, çok yönlü kişiliği ile, değişik uğraşlarla, ısrarlı arayışlarla, kendini tatmin edecek başarılara ulaşma şansına sahip kişiliği ifade etmektedir(SUN 1994:167). Uzun süre seyredildiğinde, kanın damarlarda daha düzenli işlemesini sağlar, sinir sistemini düzenler, zihni açar ve dikkati artırır.

Yeşil, sarı ile mavinin karışımıdır, ancak her iki rengin özelliklerini çok az taşımaktadır. Bir karışım olduğu halde psikolojide temel renklerden biri sayılmaktadır. Doğayı çağrıştıran bir renk olan yeşilin, sessiz, huzur verici, iyimserlik, üstünlük ve özgüven gibi temel bazı özellikleri bulunmaktadır(BERK 1990:106). Yeşile uyan kişiliğin dayanıklılığı, kendini denetlemesini, ayakta dimdik durabilmesini sağlar.

Turuncu, sarı ile kırmızının karışımından oluşan ve özelliklerini taşıyan bir renktir. Turuncu kişilik, sıcakkanlı oluşu, girişkenliği, uyarıcılığı, yürekliliği, iyimserliği ve coşkuyu ifade eder. Turuncu giyinen bir kişi cesur ve maceracı bir kişiliğe sahiptir. Giysilerde turuncu rengi kullanmak, diyalog ve mizah yeteneğini ortaya çıkarır.

Kırmızı ile mavinin karışımından oluşan mor renk, netliği ve berraklığı kaybolmuş mavi ve kırmızının özelliklerini taşır. Korku, stres, şok gibi durumlarda tercih edilen bir renktir. İnsanların kendilerini güvende hissetmedikleri dönemlerde bu renge gereksinim duyulabilir. Mor kişiliğe uyan insan duyarlıdır.

İnsanların benliğinde en olumsuz izlenimler bıraktığı düşünülen siyah renk, canlılığın ve diğer bütün renklerin reddi anlamına gelmektedir. Karamsarlık, kötümserlik, çaresizlik siyahın en büyük özellikleridir. Tarih boyunca matem ve yas rengi olarak kabul edilmiş ve insanların üzüntülerini ifade etme biçimi sayılmıştır. Giysilerdeki siyah renk, sadece matem duygusunu içermemekte, aynı zamanda ağırbaşlılığı ve resmiliği de simgelemektedir.

Beyaz saflığı, doğruluğu ve açıklığıyla her zaman dürüstlüğün simgesi olmuş bir renktir. Tüm renklerin destekleyicisi ve birleştiricisidir. Yaşamdaki zorlukları kolaylığa, üzüntüyü neşeye çevirme gücünü tüm duygularıyla ortaya koymaktadır.

Beyaz ve siyahın karışımından oluşan gri renk, beyazın saflığından ve temizliğinden uzak olup, kirlenmiş ve lekelenmiş bir renktir. Sisli, puslu, üzüntülü, hüzünlü, sıkıntılı duyguları ifade eder. Bu renk meraklı ve araştırıcı olmayan, kararsız ve temkinli kişiliğe uygundur.

Kahverengi, kırmızı ve siyahın karışımından elde edilen bir renk olup, fiziksel hastalıklardan korunmanın ifadesidir. İnsanların rahatlık ve güven hislerinden uzak olma durumunda, toplumsal anlayışa gerek duyduğu zamanlarda kahverengiye uyan kişilik sergiledikleri belirtilmektedir. Psikologlara göre, kahverengi tercih eden kişilerin, duygusal tatmine, kendi kültüründen, kendisine yakın insanların arkadaşlığına, yaşamın yıkıcı ve yorucu etkilerinden kendilerini korumaya, dinlenmeye, rahatlamaya, yalnızlıktan ve ayrılıklardan uzak kalmak için kendisini güven içinde hissedebileceği, bedensel rahatlık sunan güvenli bir ortama ihtiyaçları vardır(COŞKUNER 1995: 89).

Giysiler, insanların kendilerini değişik renklerle ifade etmelerini sağlamaktadır. Renk giyimde önemli bir faktördür ve giysilerde kullanılan renkler kişiliğin bir tür ifadesidir. Giyim için seçilen renkler, kişinin zevkini, renk uyumundaki bilgi ve becerisini ve kendine olan güvenini gösterebilmektedir. Vücudumuz tarafından harcanan enerji, denge ve uyum içinde yaşamamızı sağlayacağı için, giyside tercih edilecek renklerin dikkatli seçilmesini gerektirmektedir(KIRZIOĞLU 1992:97).

İnsanlar renkleri genellikle örtünmeye, dikkat çekmeye veya gizlenmeye yarayan bir araç olarak görmektedirler. Oysa renklerin enerjilerinden yararlanarak daha üretken ve daha yapıcı olmak mümkündür. Ayrıca, giyside kullanılan renkler duyguları en üst düzeyde anlatabilmektedir.

Bu araştırmada, giyside kullanılan renklerin insan üzerindeki psikolojik etkilerine ilişkin alt yapı unsurlarını belirleyerek, bu renklerin insan üzerinde nasıl bir etki yaptığını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Araştırma, bu bilgilerin ışığında giyside kullanılan renklerin insan psikolojisini doğrudan etkilediğini ve giyside rengin önemini ortaya koymaktadır.