Türkiye Voleybol Tarihi-geniş

Türkiye Voleybol Tarihi
Aralık 31st, 2006 Başlangıç Dönemi (1919-1951)

Voleybol Türkiye’ye Birinci Dünya Savaşı’nı izleyen Mütareke günlerinde geldi. 1919-1925 yılları arasında İstanbul’da YMCA’in müdürlüğünü yapan Dr. Deaver adlı Amerikalı, derneğin spor salonunda voleybol oynatmaya başlamış, kısa zamanda beden eğitimi öğretmenlerimizin ilgisini bu yeni spor oyununa çekmeyi başarmıştı.1919′da voleybol daha Avrupa’ya yayılmış değildi. Bulunalı topu topu yirmi dört yıl olmuş, hele smaçla oynanmaya başlanışının üstünden daha ancak altı yıl geçmişti.Cağaloğlu’ndaki Erkek Muallim Mektebi’nin beden eğitimi öğretmeni olan ünlü spor adamı Selim Sırrı TARCAN, YMCA’DE görüp oynadığı voleybolu, bedensel yetenekleri geliştiren, temiz bir spor oyunu olarak benimseyip öğrencilerine öğretmeye başladı. 1920-1924 yılları arasında Erkek Muallim Mektebi’nden çıkan beden eğitimi öğretmenleri de bu sporu kısa sürede okullarımız yaydılar. Kabataş, Vefa, Pertevniyal, Galatasaray, İstiklal, Haydarpaşa, İstanbul liselerinde yoğunlaşan çalışmalar, önce okullar arası turnuvalara yol açtı. Voleybol oynayan çocuklar okullardan mezun olmaya başlayınca da, çalışmalar üniversitelere, kulüplere doğru genişledi. Bu gün bir basketbol yuvası olarak bilinen İstanbul Teknik Üniversitesi, o zamanki adıyla Yüksek Mühendis Mektebi, 1924-1944 yılları arasında voleybolun beşiğiydi. Ankara’daki Siyasal Bilgiler Fakültesi, o zamanki adıyla Mülkiye Mektebi de, voleybola öncülük eden bir yüksek okuldu. Çeşitli kentlerde yapılmaya başlanan şampiyonaları, 1949′da Türkiye Voleybol Şampiyonası izledi.Gene de takım sayısı fazla değildi. Örnekse 1951 yılında İstanbul Voleybol Ligi şu yedi takım arasında oynanıyordu: Altınordu, Beyoğluspor,Galatasaray, Vefa Kadıköyspor, Kurtuluş, Moda. Bu takımlardan başa oynayanlar Vefa ile Kadıköyspor idi. Otuz iki yıl süren bu başlangıç döneminde Türk voleybolu bütünüyle dışa kapalı kaldığından çok ilkel bir görünümdeydi. Spor Oyunları Federasyonu adı altında kurulmuş bir federasyon basketbol, eltopu, voleybolu birlikte yönetmeye çabalıyor, yeterince etkin olamıyordu. Oysa sporcularımızda dışa açılma özlemi büyüktü. Öylesine ki, 1946 yılında ülkemize Yunanistan’dan gelen bir basketbol takımında voleybolcularında yer aldığı öğrenilince, durum hemen Spor Oyunları Ajanı Turgut ATAKOL’a iletilmiş, onun aracılığıyla Atina-İstanbul karmaları adıyla bir maç oynanması sağlanmıştı. Voleybolda ilk yabancı karşılaşmamız olarak anabileceğimiz bu maç, o zamanki kurallara göre üç set üzerinden oynanmış, 2-0 İstanbul Karması’nın üstünlüğüyle sona ermişti. 1952 yılında ise başka bir uluslararası karşılaşma Türk voleybolunun görünümünü bütünüyle değiştiriverdi.

Dışa Açılma (1952-1957)

O dönemde Türk voleyboluna yalnız oyunculuğu, antrenörlüğüyle değil, girişimci kişiliğinden kaynaklanan gönüllü yöneticiliğiyle de büyük katkılarda bulunan Ayhan DEMİR, 1952 yılında, ne yapmış ne etmiş, üniversiteli sporculardan kurulu bir basketbol takımı ile bir voleybol takımını, Mısır’ın çağrılısı olarak Kahire’ye götürmüştü. Türk voleybolcuları orada yabancı hakemlerden, bizde uygulanan kuralların çoktan değiştirilmiş olduğunu, oyunumuzun dizilişlerden vuruşlarımıza kadar pek çok yönüyle uluslararası kurallara uymadığını öğrenince, büyük bir düş kırıklığına uğradılar. yurda dönüldüğünde Spor Oyunları Federasyonu’na başvurulup durum ayrıntıları ile anlatıldı : Yıllardır yabancı karşılaşma yapmamak, kuralları izlememek yüzünden, utanç verici bir duruma düşülmüştü. Bunun üzerine, 1953′de, Yugoslavya ile İstanbul’da bir maç yapılması için harekete geçildi. Bir ulusal takım seçilip Mısır’da edinilen bilgilerin elverdiğince çalıştırıldı. Spor ve Sergi Sarayı’nda oynanan bu ilk beş setlik maçımızda ulusal takımımız Yugoslavların yadırgadığı çekmelerle bir set kapıp 3-1 yenildi. Bu maçı bir Türk başhakem yönetmese büsbütün çaresiz kalacaktık. Çünkü daha faullü vuruşlarımızı düzeltebilmiş değildik.Spor Oyunları Federasyonu yetkilileri, durmadan gelişen dünya voleybolu karşısındaki durumumuzu gözleriyle görünce, sporcularımızı, antrenörlerimizi eğitmek üzere, Yugoslavya’dan bir antrenör getirdiler. Danila POJAR adındaki bu antrenör Türkiye’deki maçları izledi, kurslar açtı, takımlarımızın çağdaş yöntemlerle çalıştırılmaları için gerekli bilgileri verdi. Aynı yıl Ankara’da düzenlenen üç üniversite takımı arasındaki uluslararası turnuvayı, Yugoslavya ile Yunanistan’ı yenen Türkiye kazandı.Ama, bir yıl sonra, 1945′de, Belgrat’ta yapılan ikinci ulusal maçımızda Yugoslavya’ya gene, hem de 3-0 yenildik. Maç on yedi dakika sürmüş, Türk takımı çözülüp gitmişti. Ama artık faullü çekmelerle oynamıyor, smaç vuruyorduk. 1955 yılında ulusal takımımız hiç maç yapmadı. Ama yabancılarla oynamanın, iyi takımları görmenin önemini anlayan sporcular dışa açılmanın başka yollarını aradılar. 1953′den 1957′e kadar sürekli hem İstanbul, hem Türkiye Şampiyonu olan Galatasaray takımı, ulusal takımın birçok oyuncusunu da içinde bulunduran kadrosuyla 1955 yılını yabancı karşılaşmalarla geçirdi. 1956′da, Türkiye Paris’te yapılan üçüncü Erkekler Dünya Şampiyonası’na katıldı. Sovyetlere, Kore’ye yenilerek klasman grubuna kalan takımımız Avusturya ile Luxemburg’u yenip Hindistan’a yenilerek sıralamada 22’ci oldu. Takımı maçlara kaptan Ayhan DEMİR hazırlamış, oyunculuk ve koçluk yapmıştı. Oysa bütün takımların kenarda oturan antrenörleri vardı. 1957′de, İstanbul’da, Fatih Kupası adıyla çok büyük bir turnuva düzenlendi. Sovyetler Birliği, Çekoslovakya, Romanya, Bulgaristan, Yugoslavya, İran ile Türkiye’nin katıldığı bu turnuvaya takımımız Çekoslovakya’dan getirilen ünlü bir antrenör, Jiri KOBRLE hazırladı. Türkiye yalnız İran’ı 3-0 yendi, öbür takımlardan set alamadı, ama artık biz de voleybolu, bu alanda ileri gitmiş dünya ülkelerinin oynadığı gibi oynuyorduk. Seyircilerimiz, tribünlerdeki genç sporcularımız ise, “güç voleybolu” denilen sporun özelliklerini en yüksek düzeyde oynayanlardan görmek olanağını elde etmişlerdi. Bu tarihten sonra spor çevrelerinde voleybola verilen önem birdenbire arttı. Ulusal takımımız çalıştıran Jiri KOBRLE’den, memleketine dönmeden önce, antrenör kurslarında da yararlanılarak Doğu Avrupa voleybolunun kurumsal özelliklerinin öğrenilmesi yolunda önemli bir adım atılmış oldu.

Doğu Avrupa Voleybolu (1958-1967)

1958′de Voleybol-Eltopu Federasyonu kuruldu. Eltopunun o dönemde yaygın bir spor olmadığı düşünülürse, bu ayrılmanın voleybol için önemi kolayca anlaşılır. Voleybol artık yüksek düzeydeki yöneticilerce de önemsenen, atılım yapması beklenen bir spordu. 1958′de, Çekoslovakya’nın Prag kentindeki Avrupa Erkekler Şampiyonası’na takımımızı hazırlaması için ünlü Rumen antrenör Nicolae SOTIR çağrıldı. Türkiye bu şampiyonada on birinci olurken doğu Avrupa voleybolunu artı başarıyla uyguluyor, Batı Avrupa takımlarıyla başa baş oynayacak duruma gelmiş görünüyordu. Tıpkı Kobrle gibi, Sotir de antrenör kursları yöneterek voleybol adamlarımızın kuramsal yönden gelişmelerine katkıda bulundu.Fatih Kupası maçlarının gördüğü büyük ilgiden güç alan Federasyon, İstanbul’da uluslararası turnuvaları belli aralarla tekrarlamaya başladı. 1965′e kadar dört İstanbul Enternasyonal Voleybol Turnuvası izlendi. Dünyanın en güçlü voleybol takımları olarak bilinen Sovyetler Birliği, Çekoslovakya, Romanya, Bulgaristan, Yugoslavya, Macaristan, Polonya’nın ünlü oyuncuları, seyircilerimizin, özellikleriyle tanıdıkları sporcular oldular. Voleybol oynamaya heves eden çocuklarımızın sayısı arttığı gibi, voleybola yeni başlamış olan küçük yaşlardaki sporcularımızın görgüsü de büyük oranla arttı. Voleybol Federasyonu’nun 1971 yılında başlattığı Asya voleybolu çalışmalarının ilk ürünü olan bu genç ulusal takım, Ankara’da yapılan, 1972 Balkan Gençler Şampiyonası’nda üçüncü olmayı başardı. Ama özlenen voleybolu oynayamadı. Araya kısa, alçak paslar sokulduysa da, kendi seyircimiz önünde daha ilerisi göze alınamadı. 1972′de Ankara’da yapılan Balkan Gençler Şampiyonası’nda erken sıçramaları deneyen Bulgar takımını izleyince, flash hareketinin nasıl yapılması gerektiği konusunda kesin bir görüşe varmış olduk.Bu tarihten sonra Altınyurt Asya voleybol anlayışına giden yolda büyük bir atılıma girdi. Türk voleyboluna birbiri ardına yeni file hareketleri getirdi. Önce seyircilerin, giderek bütün genç voleybolcuların ilgisini çeken bu oyun tarzına “Altınyurt Tarzı” denmeye başlandı.Asya voleybolu, seçkin sporcuları az olan, yetiştirdiği iyi oyuncularını sürekli başka kulüplere kaptıran Altınyurt’un, her şeye karşın, önce yükselmesini, sonra da uzun yıllar Deplasmanlı Lig’de kalabilmesini sağladı. Ama önlerde yer almayan bir takımın getirdiği yenilikler, beğenilse de, öbür takımları yeterince etkilemedi.1971 yılında Voleybol Federasyonu Teknik Komitesi, ulusal takımlarımızın başarılı olabilmeleri için, Doğu Avrupa oyun anlayışından uzaklaşıp Asya oyun anlayışına yönelmemiz gerektiği konusunda bir karar aldı. Bu yönde bir başlangıç yapılması için de genç ulusal erkek takımının başına antrenör olarak Cafer AKSAKAL getirildi. İstanbul, Ankara İzmir’de geniş bir çalışma başlatıldı. Bu çalışmalarda antrenörleri, oyuncuları (özellikle Asya voleybol anlayışıyla yetiştirilmekte olan pasörleriyle) Altınyurt’lular da görev aldılar.1973 yılında, Adana’da, dört takım arasında yapılan 50.Yıl Turnuvası’nda, Değer Eraybar’ın çalıştırdığı ulusal takımımız şampiyon oldu. İspanya’yı, İran’ı 3-1′lik sonuçlarla yendik, final maçında ise Batı Almanya setler 1-1 iken oyunu yarım bırakıp alandan çekildi. Çeşitli turnuvaları, şampiyonaları içeren, aralıklarla sürdürülen iki yıllık bir çalışma sonucunda, hızlı voleybol oynayabileceğine inanılan bir takım oluşturuldu.Cafer AKSAKAL’ın 1973′de Hollanda’da yapılan Avrupa Gençler Şampiyonası’na götürdüğü bu takım orada beş maç kazandı, üç maç yitirdi, on dördüncü oldu. Ama takımımızın oynadığı voleybol büyük övgülerle karşılandı.Hollanda’daki maçları izlemiş olan Nejat ALTAV şöyle yazıyordu: “Yirmi beş yıla yakın voleybolun içinde hakem ve gazeteci olarak bulunduğum sürede iddia edebilirim ki genç takımımız, ilk defa modern voleybol oynamıştır.(…) Eski voleybol klasik yüksek pasları yerine fileye paralel gelen topları vurmaya hazır üç smaçörümüzü bir anda karşılarında gören Macarlar şaşırmış ve blokları çökmüştü.” Almanlara teknik direktörlük yapan ünlü Rumen antrenör Sebastian Mihailescu da şöyle diyordu: “Grubumuzda Türkleri favori görüyorum. Zira modern voleybolu gerçekten uyguluyorlar.” Evet, Asya voleyboluna artık “Japon voleybolu” değil, “modern voleybol” deniliyordu. Yani herkes bu tarzı benimseme yolundaydı.Türkler ise bu voleybolu Mihailescu gibi bir antrenöre bile beğendirecek düzeyde oynayabiliyorlardı.Bu umut ışığı, ne yazık ki, yaşları dolan oyuncuların takımdan ayrılmaları, Cafer AKSAKAL’ın da ertesi yıl antrenörlüğü bırakmasıyla sönüverdi.Ama Asya voleybolunun file hareketleri genç ulusal takımlarımızdaki oyuncular aracılığıyla kulüp takımlarına yayılmaya başlamıştı.Umut Ulusal Takımı’nın, ne yapılmak istendiğini çok iyi bilen, çağdaş voleybola gönül vermiş, birbirine bağlı gençlerden kurulu bir kadrosu vardı. 1975 yılında, Altıyurt Kulübü’nde, federasyon Teknik Direktörü Ayhan DEMİR’in başkanlığında yapılan, Mehmet BENGÜ, Enver GÖÇENER, Cahit ERDOĞUŞ’un katıldıkları bir toplantıda, 1971′den bu yana genç ulusal takımlarda çalıştırılan oyuncularla bir Umut Ulusal Takımı oluşturmak düşüncesi ortaya atıldı. Asya voleybol anlayışıyla oynatılacak olan bu takım dört yıldır verilen emeklerin ürününü toplayacaktı.Teknik, taktik antrenörlüğünü Mehmet BENGÜ’nün, kondisyon antrenörlüğünü Enver GÖÇENER’in üstlendiği Umut Ulusal Takımı’na şu oyuncular seçildi: Selim ÇAVUŞOĞLU, Serap GENÇSU, Dünya BALTACIOĞLU, Serdar ÇAĞAN, Yusuf HAKİM, Ahmet ÖZÇAM, Mehmet GÜNDÜZ, Secaattin YETİŞTİREN, Şakir KAYHAN, Cumhur TEZESEN, Eşref YILDIRIMER, Gökhan ESENTAN. Asya voleybol anlayışının üstünlüğünü kanıtlama özleminin yarattığı büyük bir coşkuyla hazırlanan takımımız, 1975 yılı Temmuz ayında, Batı Almanya’nın Mannheim kentinde, Romanya, İtalya, Batı Almanya genç ulusal takımlarının katıldığı dörtlü bir turnuvaya götürüldü.İlk maçımızda Batı Almanya’yı şaşkına çevirerek 3-0 yendik.(Aslında çok iyi hazırlanmış olan Alman takımı ertesi gün İtalya’yla 3-2 lik bir maç oynadı, son gün ise Romanya’yı 3-2 yenmeyi başardı.) İkinci maçımızda, büyük bir çekişmeden sonra, Rumenlere 3-2 yenildik. Hem Romanya’yı, hem de Batı Almanya’yı yenen İtalya’yla oynayacağımız üçüncü maç şampiyonluk maçıydı. Prof. Anderlini nin antrenörlüğünü, sonraki yılların ünlü oyuncusu Lanfranco’nun kaptanlığını yaptığı, büyük umutlarla bakılan güçlü İtalyan genç takımı, Türkiye karşısında 3-0 lık umulmadık bir yenilgiye uğradı. Romanya ile İtalya gibi iki voleybol ülkesini geride bırakarak şampiyon olduk. 1979-1980 Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası’nın Ankara’da oynanan final maçlarında Eczacıbaşı, Finlandiya’nın Pieksamaky takımını yenerek, İtalyan Clippan Torino ile Çekoslovak Bratislava takımlarının arkasından Avrupa üçüncüsü oldu. Soldan sağa: Oktay Kökden(K), Ata Onar, Uğur Acar, Serdar Çağan, Brunko İliev, Kurtaran Mumcu, Paidar Demir, İvan Seferinov, Faruk Saran, Selim Öztreves, Fatih Toptaş, Zeki Uslu. Asya voleybol anlayışı ikinci umut ışığını yakmıştı. Yurda dönüldüğünde Umut Ulusal Takımı na yeni bir görev çıktı. Mart ayında Fransa’da yapılan Batı Avrupa Kupası maçlarında yöneticilerle aralarında geçen bazı tatsız olaylar yüzünden Erkek Ulusal Takımımızın oyuncuları, Akdeniz Oyunları için yapılan çağrıya gelmemişlerdi. Mannheim’daki başarının sağladığı güvenle Federasyon, Cezayir’deki Akdeniz Oyunları’na umut Ulusal Takımı’nı göndermeye karar verdi. Cezayir’de yaptığımız üç maçtan ilkinde Fas’ı 3-0 yendik, ikincisinde İtalya’ya 3-0 yenildik, klasmanda Mısır’la oynadığımız maçı 3-1 kazanarak sıralamada beşinci olduk. Ülkemizdeki Asya voleybolu çalışmalarının en üst düzeye ulaştığı 1975 yılından sonra ise bir geri dönüş yaşandı. İkinci umut ışığı da sönmüştü. Eski voleybolcularla yeni voleybolcuların bir arada yer aldıkları ulusal takımımız, iki anlayış arasında bocalamaya başladı. Maçlar oyuncuların becerilerine, alışkanlıklarına göre düzenlenen, eski mi yeni mi anlaşılmaz bir sistemle oynanır oldu.

Çağdaş Voleybol (1976-»»»»)

1979-1980 Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası’nın Çekoslovakya’da oynanan final maçlarında Eczacıbaşı Çekoslovak Buda Hvizda, Macar Nim-Se, Arnavut Dinamo Tiran takımları arasındaki zorlu çekişmede başarıyla sıyrılıp Avrupa ikincisi oldu. Soldan sağa ayaktakiler: Nurdan Ayçelik, Selcan Teoman, Lilia Venkova, Antr. Cengiz Göllü, Hülya Erçin, Arzu Bağdatlıoğlu, Sibel Bileke, Öndekiler: Aylin Üstündağ, Çiğdem Erman, Meral Kalfaoğlu, Yrd. Antr. Özden Şahsuvaroğlu, Hülya Odabaşı, Meral Özdemir. Violet Kostende.Asya voleybol anlayışı aşağı yukarı on yıl içinde bütün ileri gitmiş voleybol ülkelerini etki alanına almıştı. Her ülke kendi voleybol anlayışını gözden geçirip köklü değişikliklere uğratmış, kısa sürede dünya voleybolu bambaşka bir görünüm kazanmıştı. Artık her şey ortaklaşa kullanılıyordu. “Asya voleybolu”, “Japon voleybolu” demenin de bir anlamı kalmamıştı; “Çağdaş voleybol” deniyordu.Türkiye ise iki anlayışı birlikte sürdürmekte en fazla direnen ülkelerden biri oldu. Çünkü en seçkin oyuncular kurum kulüplerinde toplanmışlardı. ODTÜ, Altınyurt gibi amatör kulüplerdeki, ulusal takımlardaki çalışmalar, amacı yalnızca şampiyonluk olan kurum kulüplerini etkilemiyor, “Riskli voleybol” diye adlandırılan çağdaş voleybol bu takımlara bir türlü giremiyordu. Genç oyuncuların ulusal takımlardan götürdükleri hareketler, başarılı olabildikleri sürece, oyunu süslemek için kullanılıyor, böyle “fantezi” hareketlere genellikle kolay maçlarda göz yumuluyordu. Bu yanlış tutumu kıran kulüp Eczacıbaşı oldu. Kuruluşunda, Deplasmanlı Lig’e yükselişinde Ayhan DEMİR’in büyük emeği olan bu kulübün, “Başarıya hangi tarz götürüyorsa o tarz iyidir” görüşünü savunan yöneticileri, içerdeki başarılarla yetinmeyerek Avrupa Kupalarında başarı aramaya başlayınca, hem erkeklerde, hem kızlarda çağdaş voleybola yönelmek gereği duydular.Ayhan DEMİR’den sonra teknik direktörlüğe getirilen Cengiz GÖLLÜ, aslında , Türkiye’de Asya voleybol anlayışının file hareketlerini ilk uygulatan antrenörlerden biriydi. Ayrıca, 1971 yılında, ulusal takımlarımızın Asya voleybol anlayışına yönelmeleri gerektiği konusunda karar alan Voleybol Federasyonu Teknik Komitesi’nin de bir üyesiydi.İçerde, kolay, hataları en aza indiren Doğu Avrupa voleybolu ile sonuca gidilebiliyordu,amadışarıaçılınca,artık herkesin oynadığı çağdaş voleybola geçmek, başarılı olabilmenin tek yoluydu. Liglerde Eczacıbaşı’nın çağdaş voleybol oynamaya başlaması, İtfaiye (Değer ERBAY), Galatasaray (Cahit ERDOĞUŞ), Vinylex gibi güçlü takımların bu yoldaki çabalarıyla birleşince, birtakım inatçı direnmelere karşın, Türk voleybolunun görünümü de değişiverdi. Bunun sonucu olarak da, kulüp takımlarımız Avrupa kupalarında finallere yükselmeye, dereceye girmeye başladılar.Gene Cengiz GÖLLÜ’nün Eczacıbaşı’nda yürüttüğü “Çağdaş voleybol” çalışmalarının ürünü olan çok büyük bir başarı da, 1977 yılında, İtalya’da, Genç Kızlar Avrupa Şampiyonası Elemeleri’nde elde edildi. Genç Kız Ulusal Takımımız dörtlü turnuvada Belçika’yı 3-0, İtalya’yı 3-2, İspanya’yı 3-0 yenerek birinci oldu.1977 Avrupa Şampiyonası Elemeleri’nde şampiyon olan Genç Kız Ulusal Takımımız. Soldan sağa, ayaktakiler: Violet Kortende, Arzu Bağdatlı oğlu, Anti. Cengiz Göllü, Deniz Dosdoğru, Sel can Teoman. Öndekiler: Yasemin Varış, Gül naz Ensü, Meral Babalı(Kalafat oğlu), Hülya Babalı(Ercin), Dilek Erülker.Türkiye, Asya voleybol anlayışının etki alanında, Doğu Avrupa’nın yüksek voleybolundan uzaklaşıp çağdaş bir anlayışa yönelirken, hem erkeklerde, hem kızlarda, teknik, taktik yönünden yabancı ülkelerdekine denk hatta çoğuna üstün bir voleybol oynar duruma geldi. Bu arada, Asya voleybol anlayışının birçokhareketibenimsendiyse de,sistemin temeli olan flash hareketi bir türlü yaygınlaştırılamadı. Böylece de bizim “Çağdaş voleybol”umumda “erken sıçrama” pek yer almadı.Antrenörlerimizin, son yıllarda, özellikle bloktaki yetersizliğimiz üzerinde durdukları, boy, yapı, güç sorunlarına eğildikleri gözleniyor. Bu gerçi uluslararası bir karşılaşmaydı, ama bizim hakemlerimizle ( Yani bizde geçerli kurallarla) üstelik de öncelikle basket bolcu olan sporculara Kulüpler arası lig maçlarına geçildiğinde voleybolcu sayısı hayli yükselmişti.