Spor Zararları

Siklikla, sporun sagligi bozan bir çok faktörün kaynagi oldugu unutulur. Sporun yararlarini bir tarafa koyarak, “hasta olmak istiyorsaniz spor yapin” da diyebiliriz.
Yilda milyona yakin ölümün spordan kaynaklandigi tahmin edilir. Ölümler yalnizca, otomobil yarisçilari ya da alpinistler gibi üst düzey sporcularin sasirtici kazalarindan kaynaklanmaz. Ölümlerin çogu yetersiz hazirlanma yanlisliklarindan da kaynaklanir; günes altinda tenis oynamak, çok yogun bir kosu sonrasi ya da yüzerek gereginden fazla kuvvetine güvenerek plajdan çok uzaklara açilma sonrasi kramp girmesi nedeniyle bogulmalarin görülmesi
Spora baslarken mutlaka çok dikkatli olunmali ve hekimin ögütleri göz önüne alinmalidir. Kirk yasindan sonra, saglikli olsaniz bile, özellikle kardiyak yikimlardan sakinmak için düzenli olarak hekim kontrolünden geçmek gerekir. Spora bagli kazalar ve sonuçlarini 4 guruba ayirabiliriz; kalp-damar bozukluklari, travmatik sorunlar, hareket sisteminde asiri islevsel sorunlar ve dopinge bagli sorunlar.
1. Hareket sistemi üzerine: hareket sisteminde görülen rahatsizliklar çok fazladir fakat agir bir sorun degildirler. Önem derecesine göre siralayacak olursak;
Kas tutukluklari; bu sonunlar, asiri bir çalisma sonrasi kaslarda biriken asiri toksinlerin, özellikle laktik asitin birikmesinden kaynaklanir. Bu olay çalismadan 24 saat sonra baslar ve 2-3 gün kadar sürebilir. Bu durum da çok su içmeli ve kaslara yumusatici pomadlar sürülmelidir. Sauna ya da sicak bir banyo iyi bir etki saglayabilir.
Kasilma; istemsiz kas kasilmalaridir, refleks bir reaksiyondan, asiri uzamadan ya da eklem travmasindan kaynaklanirlar. Olayin durumuna göre kas üzerine buz ya da tersine, sicak banyo ve masaj uygulanir.
Uzama; kas liflerinin gerilmesine neden olan, kasin elastikiyet sinirinin asilmasidir. Bu durumda zorunlu olarak tüm masajlardan kaçinmak ve liflerin toparlanmasi için 10 gün beklemek gerekir.
Lif kopmasi; belirli sayida kas liflerinin yirtilmasindan kaynaklanir ve beraberinde kas düzeyinde bir iç kanama görülür. Masaj sakincalidir, iyilesme en az bir ay sürer.
Kas Yirtilmasi; kasin yirtilmasi çok agir bir tablo olusturur. Cerrahi bir girisim gerektirir.
Tendinit; sporcularda siklikla görülür. Genellikle asil tendonunda, pubisde, diz kapaginda, uyluk addüktörlerinde ve dirsekte odaklanirlar (tenisçi dirsegi). Tendinitler bazen tüm sportif aktivitelerin bir süre kesilmesini zorunlu kilar.
2. Kalp-damar sistemi üzerine; kalbin, saygi gösterilmesi gereken sinirlarinin bilinmesi gerekir. Bu tür riskler özellikle; uzun süreden beri spor yapmayan, hiçbir ön hazirligi olmayan, aksam karar verip sabah baslayan, kirk yas üzeri yetiskinlerde ortaya çikmaktadir.
Çok anlamli bir örnek squaç’ tir ve görünmedigi kadar çok siddetli bir spordur. Tenis ve kosu da, özellikle günes altinda uygulandiklari zaman bazen tehlikeli sporlar olarak ortaya çikarlar.
Sigara içmek ya da önemli bir fizik aktiviteden sonra saunaya girmek gibi yanlislardan da kaçinmak gerekir.
3.Doping;
Yillardan beri doping sorunu kaygi verici boyutlara ulasmistir, 1988’ de Seul Olimpiyatlarinda Ben Johnson’ un altin madalyasinin geri aalindigi hatiralardadir. Doping olarak kullanilan ürünlerin listesi hayli kabariktir, özellikle yapay olarak performansta iyilesme saglayan anabolizanlar ön sirayi almaktadir. Bunlar çogunlukla vitaminler gibi psikolojik etkiye sahiptirler. Üstelik, düsüncesizce bu riski göze alan sporcularin yasam ve sagliklari için gerçek bir tehlike olustururlar.
Anabolizanlar; bunlar hormonlardir, erkek testosteronu olarak takdim edilirler. Yogun bir antrenmani uygulamak kosuluyla önemli ölçüde kas kitlesini artirirlar. Kaslarda kitle artisi görülse bile tendonlarin üzerine hiçbir etkileri yoktur, kasin kasilma kuvveti tarafindan kopmalar olabilir.
Anabolizanlar bazen tehlikeli tendon kopuklarina yol açmaktadirlar. Bunun yaninda, kadinlarda geri dönüsümü olmayan erkeklesme, seksüel yasam bozukluklari, bazen kanser (özellikle prostat kanseri) gibi çok agir tablolarin kökenini olustururlar.
Amfetaminler; en çok bilinen ürünlerdir, uyarici ilaçlardir. Açlik duygusunu, özellikle yorgunluk hissini yatistirirlar. Yarisma esnasinda öfori saglarlar ve sporcu kendisini yenilmez hisseder. Fakat, uzun sürede önemli psikolojik bozukluklara yol açarlar, özellikle kisi sürekli olarak hallisünasyonlar ile karsi karsiya kalir.
Kortikoidler; strese karsi mücadeleye ve çabuk toparlanmaya olanak saglarlar. Fakat, hormonal sistemi tamamen bozarlar, kas ve tendon düzeyinde agir yaralanmalara yol açarlar, bazen diyabete neden olurlar ya da kullanimlarindan uzun yilar sonra osteoporoza yol açarlar.
Kardiyak uyaricilar; uzun zamandir, yarisma öncesi eritrosit enjeksiyonu, özellikle dayaniklilik sporlarinda destekleyici rol oynadigi sanildi. Oysa, bu doping tamamen etkisizdir ve günümüzde terk edilmistir. Kardiyak tonik olarak bilinen ünlü efedrin bir çok öksürük surubu ve burun damlasi gibi ilaçlarda bulunur. Kafeinin asiri tüketimi yasaktir, fakat yinede kontrole yakalanmamak için 6-8 fincan içilebilir.
Medikal kontrol; sportif bir aktiviteye baslamadan önce medikal bir kontrolün yapilmasi kaçinilmazdir. Bu kontrol özel bir merkezde yapilmalidir. Bu kontrolün amaci, genel olarak bir sporu yapmaya ya da belli bir spor için olasi yasakli durumlarin varligini saptamayi amaçlar. Bu durum EKG, kardiyak enzimler, röntgen ve hastanin muayenesi ile arastirilir.
Kesin yasakli durumlar;
-yeni geçirilmis miyokard infarktüsü
-tipik gögüs agrisi
-konjenital kardiyopati (dogustan kalp hastaligi)
-kardiyomiyopati (kalp kasinin kasilma özelliginin azalmasi)
-akut perikardit (kalp zarinin iltihabi hastaligi), miyokardit (kalp kasinin iltihabi hastaligi),
-kalp ritim ve iletim bozukluklari
Göreceli yasakli durumlar;
-miyokard infarktüsü; yeterli bir aradan sonra (en az 6 ay) ilimli egzersizi engellemez, fakat yarisma yasaktir,
-kalp ritim bozukluklari (hastanin takibi gerekir),
-gögüs agrisi (EKG ve kardiyak enzimler normal, atipik gögüs agrisi olursa spor yapilabilir),
-orta derece arteriyel hipertansiyon (yüksek hipertansiyon yasak) ,
-tansiyonu düsük olanlar ya da efor testinde tansiyonu yükselmeyenler
Bu incelemelerden sonra, hekim size yapabileceginiz sporu önerecektir. Mesela, kulak agriniz var ise suya dalmaniz yasaklayacaktir.