Ölcme Aletleri

ÖLCME ALETLERİ

Dağcılıkta kullanan bir altimetre
Altimetre, deniz seviyesine göre bir yerin yüksekliğini ölçebilen özel bir barometre. Barometreler basıncı mm civa olarak göstermelerine mukabil; altimetre, yüksekliği doğrudan doğruya metre cinsinden gösterir. Deniz seviyesinden itibaren yukarıya doğru ortalamada her 10,5 m çıkıldıkça barometre 1 mm civa basıncı kadar düşme gösterir.
Bir dağın eteğindeki basınç ile tepesindeki basınç bir değildir. Tepedeki basınç daha azdır. Altimetre 800 metreyi gösteriyorsa, o yerin yüksekliği deniz seviyesinden itibaren 800 metredir. Havanın nem ve sıcaklığına bağlı olarak atmosfer basıncı % 0.1'den az değiştiğine göre, altimetre ile yükseklik ölçerken yapılabilecek hatanın % 0.1'den az olması beklenir
Açıölçer
Açıölçer, açıları ölçmeye yarayan aygıttır.
Açıların 0, 1 yay saniyesine kadar kesinlikle ölçülmesini sağlayan optik açıölçer (gonyometre), döner bir çember ile bu çembere dik bir eksen üstündeki bir nişanlama dürbünü ve bağlı olduğu bir verniyeli dürbünden oluşur.
Kristalografide, prizma ve optik bileşenlerin yapımında kullanılır.
Barometre
Hava basıncını ölçmeye yarayan aygıt.
Çeşitli tipleri vardır. İlk yapılanı cıvalı barometredir. Bunu 1643'te İtalyan Toriçelli bulmuştur. Cıvalı barometre, içi cıva dolu dikey bir borudur. Borunun üst ucu kapalıdır. Alt uç ise açık, ancak cıva dolu bir kaba daldırılmış durumdadır. Atmosferin bu kap içindeki cıva yüzeyine yaptığı basınca göre, borunun içindeki cıva sutunu yükselip alçalır. Havalı barometre ise, havası boşaltılmış metal bir kutu biçimindedir. Bunun ince çeperleri, atmosferin basıncına göre yassılıp kabarabilir. Bu biçimde ortaya çıkan hareket, bir ibreye bağlı olarak bir kadrana aktarılır. Yazılı barometrede bu ibreye mürekkepli bir uç bağlanır ve altında döner bir silindir bulundurulur. Cıva sütununun yüksekliği barometre basıncını gösterir. Bu basınç deniz düzeyinde 760 mm cıva sütununa eşittir. Aynı yerde alçalıp, yükselme, hava tahmini yapmakta yararlı olur.
Dinamometre

Dinamometre, döner bir makinenin çıkış kuvvetini ölçmede kullanılan aygıttır.
Dinamometre (yada kuvvetölçer) en çok, bir elektrik motorunun ya da bir otomobil motorunun beygir gücünü ölçmede kullanılır. Döner parçaya uygulanan burma kuvveti (moment) ile açısal hızın çarpımı, kuvveti verir. Kuvvet ölçen dinamometrelerden en yaygın kullanılanı, esnek bir metal halkadan oluşur. Bu halkayı sıkıştıracak biçimde bir kuvvet yüklendiğinde halka burulur ve burulma miktarına göre kuvvet ölçülür. Cismin uyguladığı kuvvet ne kadar büyükse yay o kadar gerilir. Ancak dinamometreye fazla ağırlık konursa yay kopabilir. Bu yüzden ağırlığa dikkat edilmelidir. Dinamometrede ölçülen değerler, Newton birimiyle (N) gösterilir.
Dinamometreler metallerin esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır. İç içe geçmiş iki borudan oluşur. İçteki boruda yay asılıdır. İçteki borunun üzeri eşit olarak bölmelendirilmiştir. Cisim içteki borunun ucundaki çengele takılır. Yer cismi ne kadar kendine doğru çekebilirse o cismin ağırlığı o kadardır.