Bilgisayarda hata arama yöntemleri

1
Windows Ortamõnda Sorun Çözme
Windows 98, işletme sistemleri arasõnda en az sorun çõkartanõ ve çõkarttõğõ
sorunu da büyük ölçüde kendisini çözenidir, dedik. Ve burada bir kaç sorun
kaynağõndan ve çözüm yollarõndan kõsaca söz ettik. Ne burada, ne de başka
bir kaynakta, bilgisayarõnõzõn donanõm ve yazõlõm özelliklerinden
kaynaklanabilecek tüm sorunlarõ sõralamak mümkün değil. WINDOWS 98 da,
ne kadar becerikli olursa olsun, bütün donanõm sorunlarõnõ kendi kendine
çözemez. Aslõnda Windows 98, bir çok ciddi sorunda size sadece yardõmcõ
olabilir. Gerçi bu alanda da Windows 98, şu anda NT’ye göre bile daha başarõlõ
sayõlõr. Fakat yine de dünyada olabilecek milyonlarca farklõ donanõm
bileşkesinin ne gibi sorunlar çõkartacağõnõ kestirebilecek güçte işletme sistemi
yazmak da mümkün olamaz. Bu nedenle burada sorun çözme tekniğinden
söz edeceğiz. Bu tekniği, kendi kendinize hemen her durumda
uygulayabilirsiniz.
Bu teknik, sorun halinde bilgisayarla ilgili bilgi derlemeye dayanõyor. Windows
98 da, sorun çözmede size en büyük yardõmõ sorunun nereden
kaynaklandõğõnõ bildirerek sağlõyor. Mesele, bu bilgiyi nerede arayacağõnõ ve
nasõl sağlayacağõnõzõ bilmekten ibaret. Aşağõda önce Microsoft’un tavsiye
ettiği sorun arama stratejisinden söz edeceğiz; ardõndan sistem aygõtlarõnõ
kullanarak, bilgi edinme ve ayar değiştirme araçlarõna değineceğiz.
Windows 98’de sorun arama ve çözme, önemli ölçüde elde edilen bilgileri ve
mevcut ayarlarõ bir yere kaydetmeyi gerektiyor. Ne mutlu ki, Windows 98,
bunu da büyük ölçüde kendisi yapõyor. Fakat kullanõcõ olarak size düşen,
bellek, sabit disk, ağ bileşenleri, oyun denetleyiçileri gibi bilgisayarõn ek tüm
unsurlarõnõn bir listesini bir kenarda tutmaktõr. Bilgisayarõnõzda daha önce
çõkan sorunlarõ ve bunlarõ nasõl çözdüğünüzü de aynõ yere yazarsanõz, ilerdeki
sorun çözme çabalarõnõza yardõmõ olur.
2
Sorun, deyip durduğumuza bakmayõn; günümüzde başlõca sorun kaynağõ
bilgisayar virüsleridir. İlerde doğacak bir çok ciddi sorunu, bugünden bir virüs
önleyici programla çözebilirsiniz. Hele Microsoft size Windows 98 ile birlikte
bir virüs korucuyu program vermişken, bunu kullanmamak, hiç de akõl karõ
sayõlmaz.
Genel sorun zöçme ilkeleri, dörde ayrõlõr.Semptomlarõ ve etkenleri analiz
etme; sorunun ortak özellikleri olup olmadõğõnõ belirleme; hata veren
durumu soyutlama ve çözüm kaynaklarõna başvurma.
Semptom Analizi:
İşe bilgi derleyerek başlamalõsõnõz. Sorun olduğu andaki sistem bilgilerini
derlemelisiniz. Sorunu, bir cümle ile, kendi kendinize ifade edin. Olmayan
nedir? Olan nedir? Hata, arõza, sorun dediğiniz şey, nedir? Bu duruma yol
açan faaliyet, bilgisayar sisteminin hangi ögelerinden kaynaklanõyor? Bir
uygulama programõ ile ilgili mi, yoksa belirli altsistemle mi? Ne olsun
istiyorsunuz da olmuyor? Bunlarõ kelimelerle ifade ettiğiniz anda, sorunu
tanõmlamõş olacaksõnõz. "Bilgisayar çalõşmõyor" şeklindeki bir cümle, sorun
çözümünde hareket noktasõ olamaz. Fakat, "Bilgisayarõn açma-kapama
düğmesini açtõğõmda, sistem kutusunun üzerindeki lambalar yanmõyor;
ekrana görüntü gelmiyor.," cümlesi ise sorunun kaynağõna bir adõm
yaklaşmak demektir. Sorunun kaynağõna doğru inmeyi sağlabilecek hareket
noktalarõ şunlar olabilir:
• Şu anda karşõ karşõya olduğunuz sorun nedir? Sorunun çözülmüş
sayõlmasõ için ne olmasõ gerekir? Ne olsun istiyorsunuz da olmuyor?
• Bu sistem daha önce çalõşõyor muydu? O andan bu ana kadar ne
değişti?
3
• Hata, arõza, sorun diye tanõmladõğõnõz durumu aynen tekrar yaratabilir
misiniz? Hata, arõza, sorun dediğiniz şey, hep oluyor mu? Yoksa bu
durum tamamen tesadüfi şekilde mi meydana geliyor?
• Sorun, sistemin tümünü mü ilgilendiriyor, yoksa bir alt-sistemi mi?
(Örneğin, bilgisayar bir sistem ise, grafik kartõ ve ekran ayrõ bir altsistemdir.
Yazõcõ ayrõ bir alt-sistemdir.)
• Sorun, belirli donanõm parçasõndan ya da donanõmõn yazõlõmõndan mõ
kaynaklanõyor. (Örneğin, BIOS, ana kartõnõzõn yazõlõmõdõr. Wavetable,
ses kartõnõn yazõlõmõdõr. Oysa Windows 98 işletme sistemidir ve bazõ
işlevlerler için donanõmlara ve donanõm yazõlõmlarõna dayanõr.)
• Sorun olduğu anda çalõşmakta olan yazõlõm, Windows 98 tarafõndan
otomatik olarak mõ yükleniyor, siz mi çalõştõrõyorsunuz?
• Sorun, hangi kipte oldu, ya da oluyor? Güvenli kipte de oluyor mu?
Bu sorularõn amacõ, sorunun kaynõğõna inmektir. Bir örnek verirsek, diyelim
grafik programõnõz, çizdiğiniz bir şeyi basmõyor. Aynõ grafiği başka bir program
kullanarak basabiliyor musunuz? Böyle bir durumda, "Benim bilgisayar
basmõyor" demek yerine "Filanca program basmõyor," ya da "Filanca grafik hiç
bir programda basõlmõyor" diyebilirsiniz. Bir başka örnek verirsek; bir ses
dosyasõ üzerinde çalõşõyorsunuz; iki müzik parçasõnõ birleştirmeye
çaşõlõyorsunuz. Fakat bilgisayarõnõzõn hoparloründen ses çõkmõyor. Üzerinde
çalõştõğõnõz iki ayrõ ses, ayrõ ayrõ çalõnabiliyor mu? Birleştirerek oluşturduğunuz
yeni ses başka bir programda çalõnabiliyor mu? Bir örnek daha: Bir harf
dosyasõnõ, fontu bilgisayayarõnõza yüklemeye çalõşõrken, bilgisayarõnõz çöktü.
Sistemi açtõnõz, aynõ fontu yeniden yüklemeye çalõştõnõz; yine çöktü. Peki
başka bir fontu yüklerken de çöküyor mu? Sizin bilgisayarõ donduran font,
başka bir bilgisayarõ da donduruyor mu? Bu sorularõn cevabõ, sorunun
4
kaynağõnõn sistemde mi, yazõlõmda mõ, alt-sistemi mi, yoksa belirli bir veri
dosyasõnda mõ olduğunu belirlemenizi sağlar.
Sorun Ortak Mõ?
Kimi zaman size dünyayõ karartan sorun, kimi zaman Microsoft mühendisleri
tarafõndan bilinen ve çözülmüş bir sorun olabilir. Eski, yaygõn ve kötü bir
alõşkanlõkla, ekrana çõkan ve hata bildiren kutularõ okumazlõk etmeyin. Hele
Windows 98’deki Yardõm dosyalarõnõn büyüklüğünü dikkate alõrsanõz, içi bilgi
hazinesi dolu Yardõm kelimesini ya da soru işaretini tõklamamak, kendi
kendinizi karanlõğa mahkum etmek olur. Windows 98 kurulduğu zaman
Windows 98 dizininde 22 ayrõ düz yazõ dosyasõ oluşturuyor. Bunlarõn hepsi
sisteminiz hakkõnda bilgilerle dolu. Özelilkle Support, Display, General, FAQ,
Mouse, Printers, Tips, Programs, Readme adõnõ taşõyan dosyalar (bazõlarõ
İngilizce olmakla birlikte) bilinen, çözümü olmasa bile kestirmesi bulunmuş
sorunlara ilişkin bilgiler içeriyor. Windows 98, her biri "Şunu yap, şuna bak;
şimdi sorun çözüldü mü?" diyen ve vereceğiniz cevaba göre ilerleyen, 15 ayrõ
yardõm sihirbazõ veriyor. İsme kõzõp da bu imkandan yararlanmamak olmaz.
Windows 98 ortamõnda en ortak sorunlar şu 15 konudan birinde çõkar:
• Ağ donanõmõ
• Modem
• Windows 98 açõlõp ve kapanõş
• Yazõcõ
• Disk sõkõştõrma (özellikle DriveSpace)
• Bellek
• DOS Programlarõ
• Ekran
5
• DirectX adlõ üç boyutlu (3D veya 3B) grafik kartlarõnõn özelliklerinden
yararlanan ve en çok oyunlarda kullanõlan yeni Windows 98 uzantõsõ.
• Ses
• Internet Bağlantõsõ
• Aygõt çakõşmasõ ve paylaşõm
• Telefonla ve doğrudan kablo ile bağlantõ
• PC (Flaş) Kartlarõ
Bu konularda Windows 98 size yol göstererek sorun aramak ve özellikle
herkeste görülen, her zaman olan, bilinen, çözümü ya da çözüm bulununcaya
kadar kestirme bir yolla halledilmesi mümkün sorunlarõ bilmek istiyorsanõz,
Başlat menüsünden yardõmõ ve devam edin. Dediğim gibi, bu yardõmõn tek
sakõncasõ, yardõm dosyalarõnõn çoğunun İngilizce olmasõdõr. Bana kalõrsa,
Windows 98 programõnõ yazmaktan daha zor olanõ, onu diğer dillere çevirmek
olsa gerek. Bu zorluğu aşmak için, yardõm metnini yazõcõdan alõp, İngilizce
bilen birine göstermek, ya da Microsoft’un Türkiye temsilciliğine telefon
ederek, belirli bir metnin Türkçe çevirisinin bulunup bulunmadõğõnõ sormak da
mümkün. Ortak sorun deyip geçmeyin. 7th Guest denen oyunun eğer
sisteminizde Pro Audio Spectrum 16 ses kartõ varsa oynamadõğõnõ, ama ses
kartõ sürücüsü olarak Pro Audio değil de Sound Blaster uyumlu kipi seçer
veya Pro Audio Spectrum kartõnõ IRQ 5 ve DMA 3 olarak kurarsanõz, çalõştõğõnõ
biliyor muydunuz? Ben de bilmiyordum: ama Windows 98 dizinimde,
Programs.txt adlõ düz yazõ dosyasõnõn 153’ncü satõrõnda yazõyor. Saatlerce
uğraşõp, SCSI arabirim kartõmõn ve dolayõsõyla CD sürücümün neden
çalõşmadõğõnõ da aynõ dosyada 170’nci satõrda okudum: Adaptec EZ-SCSI 3.1,
Windows 98 ile uyumlu değil; çaresi Adaptec’e bağlanõp ,yeni sürücüleri
indirmekten ibaret. Bu da aynõ dosyada yazõyor.
6
Sorunun Kaynağõnõ Teşhis:
Sorunu oluşturan bütün değişken unsurlarõ belirleyin. Sõrayla bütün
değişkenleri sorunun kaynağõ olup;olamayacaklarõna göre ayõrõn. Bu arada ne
yaptõğõnõzõ yazmayõ unutmayõn. Bir IRQ’yu değiştirdiğinizde ne iken ne
yaptõğõnõzõ yazõn. Aynõ anda iki şey birden değiştirmeyin. Özellikle gecenin
ilerlemiş saatinde, sorunu çözmek zorunda iseniz (ki sorunlar nedense hep
gecenin ilerlemiş saatinde ortaya çõkar) mutlaka yazõlõ çalõşõn.
Sorun, Windows 98 açõlõrken F8’e basaparak Güvenli Kip’i seçtiğinizde de
oluyor mu? olmuyorsa, sorunu oluşturan sürücü, yüklenmeyen sürücülerden
biridir. Bu durumda, Güvenli Kip’te yüklenmeyen sürücüleri ve yazõlõmlarõ tek
tek yükletmeye başlayõn. Sorun çõktõğõ anda, en son yüklettiğiniz sürücü veya
yazõlõm sorunun kaynağõ demektir. Sorun sürücü ise, ve bir donanõma ait ise,
imalatçõdan yenisini istemeniz gerekir. Internet çağõnda, bu kulağa geldiği
kadar zor değil. Sorun Güvenli Kip’te de oluyorsa, bu kez Sistem Bilgisi
programõnõ kullanarak, Windows 98’in içinde araştõrma yapmak zorundasõnõz.
Bu programdan aşağõda söz edeceğiz.
Sorunu bulmadan herhangi bir dosyayõ silmeyin, veya yedeklemeden
Config.sys, Autoexec.bat ve INI dosyalarõnda değişiklik yapmayõn. Yedeğin
yedeğini çõkartõrken, sistemli olun. Benim sistemim, dosyanõn orijinal adõnõ
unutmamak için, sadece son harfini değiştirmektir (Autoexec.ba1,
Autoexec.ba2, gibi, 1 daima ilk, 2 daha sonraki bir değişikliği yansõtan yedek,
vd.. gibi).
Msconfig.exe, acemi-usta herkesin yardõmcõsõ olacak bir program gibi
görünüyor. Bu aracõ kullanarak, sisteminizde hata kaynağõ olduğunu
sandõğõnõz her türlü sürücüyü durdurabilir, yeniden başlatabilirsiniz. Sistemin
bütün dosyalarõnõn da yedeğini çõkartabilir, gereğinde yedeği
yüklettirebilirsiniz. Ama unutmayõn, ikinci yedek, ilk durumun değil, işleyen
ikinci durumun kopyasõ olacaktõr. İlk duruma geri dönmek isteyebilirsiniz.
7
Benim bir numaralõ kuralõm, her türlü, bilgisayarõn yüzde 100 mükemmel
işlediği anda mevcut bütün BAT, SYS ve INI dosyasõnõn bir kopyasõnõ diskete
alõp, üzerine güzelce etiket yapõştõrõp, bir kenarda saklamaktõr.
Sorunu tecrit ederken, donanõmla ilgili olarak yaptõğõnõz değişiklikleri bir
kenara yazmayõ unutmayõn. Çalõşmayan bir modemi sisteme gösterebilmek
için, bilgisayarõn CMOS’unda COM1’i kapattõysanõz, iki gün sonra COM1
kapõsõna taktõğõnõz fare neden çalõşmõyor diye dövünürsünüz, ama çaresiz.
Özellikle CMOS her zaman girilen bir yer olmadõğõ ve konfigürasyonu kolayca
unutulduğu (ve CMOS’ta iken yazõcõ çalõşmadõğõ) için, üşenmeyin, CMOS’a bir
kere daha girin, bütün ekranlardaki bilgileri bir deftere kaydedin. 4-5 yõl
önce aldõğõnõz sabit diskin broşürü de çoktan kaybolduğuna göre, silindir ve
kafa sayõlarõnõ hatõrlõyor munuz? Windows 98, donanõm düzeyinde değişiklik
yapabilen, güçlü bir işletme sistemidir. Hertürlü donanõmla çalõşõr, ama
kendine göre bir düzen kurarak. Bir başka işletim sistemine geçeceğiniz
zaman, donanõmõn ilk konfigürasyonuna geri dönebilmek için, asõl
yapõlandõrmaya ilişkin bilgilerin bir kenarda yazõlõ olmasõ gerekir.
Bu bölümü, şu temel ilkeyi hatõrlatarak bitirelim: Hata daima son yaptõğõnõz
değişiklikten kaynaklanõr. Ne yaptõğõnõzõ hatõrlayõn bakalõm!
Destek Kaynaklarõnõ Araştõrma:
İlk ve en önemli destek kaynağõnõz, Microsoft’un Internet’teki Teknik Yardõm
Sayfalarõ’dõr. İkinci kaynak, Microsoft Türkiye Teknik Yardõm Servisi’dir.
Üçüncü kaynağõ siz oluşturacaksõnõz. Bunun için en ideal yer, yine Internet
olsa gerek. Kullanõcõ gruplarõ, ilgi gruplarõ ve benzeri Haber ve mesaj alõşverişine
dayanan sayfalara mesaj bõrakõn. Mesajõnõz açõk, kõsa ve konuya
ilişkin olsun. "Bilgisayarõm çalõşmõyor" şeklindeki bir soru da epey cevap alõr;
ama cevaplarõn hiç birisinin işe yaramayacağõnõ şimdiden garanti ederim.
Oysa, "Ateş ve Şimşek marka grafik kartõnõ taktõm, dördüncü sürüm sürücünü
yükledim. Windows 98 altõnda Galaksinin Düşmanlarõ Oyununu açtõğõmda
8
ekranõmda siyan ve kõrmõzõ dikine çizgiler oluşuyor. Üç-parmak yöntemi dahi
işe yaramõyor; bilgisayarõn elektriğini kesmek zorunda kalõyorum," derseniz,
inanõn bana, en az 250 ayrõ, hepsi de birbirinden değerli cevap alacaksõnõz.
Bir başka değerli teknik destek kaynağõ, Microsoft firmasõnõn Windows 98
Resource Kit adlõ kitabõdõr. Bu kitapla birlikte satõlan CD-ROM’da, hepsi
İngilizce olmakla birlikte, Microsoft mühendislerince doğrulanmõş sorun arama
ve çözümleme bilgiler ve bir iki mücevher değerinde program bulacaksõnõz.
Bunlarõn başõnda normal Windows 98 CD’sinde olmayan, FileWise.exe,
BootEdit.exe, özellikle çevresinde bilgisayar uzmanõ olarak tanõnanlarõn
cankurtaran simidi olabilecek nitelikte.
Ve Sorun Çözme Aygõtlarõ:
Ya da maymuncuklar. Bunlarõn hemen hepsi, Başlat menüsünde,
Programlar/Donatõlar/Sistem Araçlarõ’nõn içinde duruyor. Bunlar, Ağ izleyicisi,
Bakõm Sihirbazõ, Disk Birleştirici, Disk Temizleme, DriveSpace ve Kaynak
Ölçer, Sõkõştõrma Aracõsõ, Sistem Monitörü ve Sistem Bilgisi adõ verilen
programlardõr. Aksesuar olacak iken, Karakter Eşlem, Pano Görüntüleyicisi,
Hoş Geldiniz ve Zamanlanmõş görevler aygõtlarõ da, nedense, bu menüde yer
alõyor.
Sistem Bilgisi (Msinfo32.exe): Donanõm kaynaklarõnõzõ, bir türlü hangi kart
tarafõndan kullanõldõğõnõ keşfedemediğiniz IRQ’larõn ve DMA kanallarõnõn
dağõlõmõnõ, hangi kartõn veya donanõmõn hangi sürücünün hangi versiyonu ile
çalõştõğõnõ, burada görebilirsiniz ve basabilirsiniz. Ciddi bir sorun halinde
Microsoft Teknik Yardõm Servisi, sizden bu programõ açarak, içindeki bazõ
bilgileri aktarmanõzõ isteyecektir.
Dr. Watson (Drwatson.exe): Bu Doktor, Sherlock Holmes’in asistanõ Doktor
Watson’dan bile daha becerikli. Bir kere, bilgisayarõnõz çökerken dahi, Dr.
Watson hayatta kalõyor ve son nefesini, sistemle birlikte vermeden önce,
9
cinayet mahallinin fotoğrafõnõ çekip, polise bõrakõyor! Şaka değil, gerçekten
sistemin çöktüğü anda, bellekte, ve CPU’nun işlem birimlerinde hangi
bilgilerin bulunduğunu bir kenara not etmek, maktülün katilin fotoğrafõnõ
çekip, bir yere saklamasõ gibi bir şey. Bu bilgi, tabii okumasõnõ bilen için,
sistemi hangi yazõlõm parçasõnõn, hangi komutun çökerttiğini açõkça
söylemektedir. Bir program kendibaşõna çöktüğünde, ya da masaüstünü size
sunan Windows 98 Gezginini de beraber çökerttiği zaman ekranõnõza Dr.
Watson’un bir bildirimi gelecek ve aynõ anda Windows 98 dizinine
DrWatson.log adõyla bir düz yazõ dosyasõ içinde durumu bildiren rapor
konulacaktõr. Bu dosyanõn yorumlanmasõ gerekir. Bu belgeyi yorumlamayõ,
Resource Kit adlõ kitaptan ve Microsoft’un Internet’teki alanõndan
öğrenebilirsiniz. Kabaca belirtmek gerekirse, dosyada bilgisayarõn belleğinde
hangi programõn veya Windows 98’in hangi bölümünün tahribat yaptõğõ,
çökme anõnda CPU’da işlem görmekte olan EXE veya DLL adlarõndan
anlaşõlabilir.
Sistem Dosyasõ Denetleyicisi (Sfc.exe): Sistemin tümünü kapsayan
çökmelerin çoğu, bir yazõlõmõn, kurulurken Windows 98 dosyalarõnõ
değiştirmesinden ve Windows 98’in bundan hoşlanmamasõndan kaynaklanõr.
Aylarca, MS Word’ü açmaya çalõşõrken "Undefined dynalink" hatasõ mesajõ
aldõğõmõ ve yüzbin kere Word’ü yeniden yükleyip, yine de sorunu
çözemediğimi unutamõyorum. Nedeni, bir başka ciddi yazõlõmõn, Windows
98’in Commdlg.dll dosyasõnõ değiştirmesiydi; ama bunu buluncaya kadar,
neler çektiğimi ben bilirim! Sistem Dosyasõ Denetleyicisi o zaman olsaydõ, bu
sistem dosyasõnõn değiştirildiğini Windows 98 kendi kendine bulacak ve tamir
edecekti. ne var ki o zaman Windows 3.1’di ve içinde böyle bir aygõt yoktu.
Sayõsal İmza Denetimi: Windows 98’in Registry kayõtlarõ, bir donanõm
sürücüsünün, Microsoft tarafõndan onaylanmõş olup olmadõğõnõ anlayabilir.
Microsoft firmasõnõn denetiminden geçmemiş sürücü tehlikeli olmayabilir; ama
böyle bir onay kullanõcõya güven verir. ayrõca inatla devam eden bir sorunun
10
kaynağõ, büyük bir olasõlõkla, Sayõsal İmza içermeyen sürücü olabilir. Windows
98 otomatik olarak bu denetimi yapacak şekilde kurulacak ve ilerde bir
sürücü yazõlõm yüklemeye kalktõğõnõzda, sürücüde Microsoft’un sayõsal
imzasõnõ arayacaktõr. Windows 98, böyle bir sürücü yüklemenize itiraz eder,
ama engel olmaz. Sorumluluk size ait olmak şartõyla, kurma işlemine devam
edebilirsiniz. Windows 98 dizinindeki İmza Onay Aracõ adlõ programõ
(Sigverif.exe) kullanarak, kuşkulandõğõnõz sürücünün onaylõ olup olmadõğõnõ
araştõrabilirsiniz. Tabii bu hangi dosyaya bakacağõnõzõ biliyorsanõz.
Bilmiyorsanõz, Windows 98’in çalõşmasõnõ önleyen hatalõ sürücüleri Windows
98’e de araştõrabilirsiniz. Bunun için Otomatik Sürücü Atlama programõnõ
(Asd.exe) kullanabilirsiniz.
Sistem Yapõlandõrma Yardõmcõ Programõ (Msconfig.exe): Yukarõda da
sözünü ettiğimiz gibi, bir sistemin bütün kayõtlarõnõ (Bat, Sys, Ini dosyalarõ,
Başlat Menüsünün içeriğini, vs.) görmek ve değiştirmek için kullanacağõnõz
eşsiz bir aygõttõr. Bu aygõtõ kullanarak sistemi bozmak da mümkündür. Ama,
belirli sürücüleri ve sistem parçalarõnõ etkinleştirerek ve durdurarak, hataya
sebep olan durumu tecrit etmenize yardõmcõ olabilir.
Kayõt Denetleyicisi: Ini’ler yetmiyormuş gibi, şimdi dikkat edeceğiniz bir de
Registry (Kayõt) dosyasõ çõktõ! Windows 98, artõk hemen hemen bütün
kayõtlarõnõ Registry denen dosyada tutuyor. Bu dosyadaki önemli bir arõza,
hemen hemen daima Windows 98’i kullanõlmaz hale getiriyor. Kayõtlarõ,
Regedit.exe programõ ile değiştirebilirsiniz. (Tabii sonra eşinize veya Microsoft
Teknik Yardõm görevlisine nasõl hesap verirsiniz, ona ben karõşamam). Sizin
katkõlarõnõzla veya bir programõn kuruluşu sõrasõnda Kayõtlarõn bozulup
bozulmadõğõnõ ise Scanregw.exe ile anlayabilirsiniz. Bu programõn bir de
DOS’dan çalõşanõ vardõr (Scanreg.exe). Microsoft’un DOS için Kayõt Tarama
programõ yazmasõnõn nedeni, herhalde, Kayõtlar’da bir hata olup olmadõğõnõ ve
eski, bozuk olmayan kayõtlarla değiştirilerek düzeltilmesini istiyorsanõz, zaten
Windows 98 çalõşmõyor durumda olmasõ ve sizin bilgisayarõnõzõ Acil Durumlar
11
için Başlangõç Disketi ile A: sürücüsünden açmõş olmanõz ihtimalinin yüksekliği
olsa gerek!
Sürüm Çakõşma Yöneticisi (Vcmui.exe): Kimi zaman Windows 98’larõ kurakald
õra, sabit diskinizin eski ve çatõşan DLL’ler mezarlõğõna çevirebilirsiniz.
DLL’lere (Dinamik Bağ Kitaplõğõ), programlarõn işletme sistemi ve sürücülerle
alõş-veriş kapõsõ diyebilirsiniz. Kimi zaman düz yazõ dosyasõ bile olabilecekleri
gibi, çoğunlukla program tarzõ yazõlmõş dosyalardõr. Diyelim ki, kurduğunuz
Windows 98 İngilizce iken, üzerine Türkçe sürümü kurmaya kalktõnõz ve bunu
da başardõnõz (Soru: Bunu başarmak için Kur programõnõ hangi anahtarla
çalõştõrmanõz gerekir?), kelime işlem programõnõz klavye ve sözlük seçmek
için gerekli DLL bağlantõsõnõ ararken karşõsõna bir İngilizce, bir de Türkçe
bağlantõ noktasõ çõktõ. Ve tabii, bunun sonucu siz, "Benim bugüne kadar ne
güzel çalõşan kelime işlem programõm ne olduysa artõk çalõşmõyor. Hep
karşõma Dr Watson diye biri çõkõyor ve Geçersiz İşlem Yürüdü gibi laflar
ediyor," diye yakõnmaya başlayabilirsiniz. Oysa Sürüm Çakõşma Yöneticisi, bir
anda size uyumsuzluğun nereden geldiğini bildirebilir. Belki Windows 98’in
doğruca kelime işlemcinizin bu nedenle çalõşmadõğõnõ size bildirmesi mümkün
olmaz; ama Sürüm Çakõşma Yöneticisi’nin raporunda "dil" filan gibi bir şeyler
okuyunca ve "Bu düzeltelim mi?" sorusuyla karşõlaşõnca, ortada halli gereken
bir durum olduğu kolayca anlaşõlabilir. (Bir soru daha: Bu programõ neden bu
kadar çok yer ayõrdõğõmõ tahmin edebilir misiniz?)
Tune-up ya da Bakõm Sihirbazõ (Tuneup.exe): Adõ üstünde, tõpkõ
otomobilinizin, varsa, arõzasõnõ giderirken ve daha çok benzin yakmasõnõ
önlerken, yaktõğõ benzinden aldõğõ randõmanõ yükseltmesini sağlayan önleyici
bakõm yapan servis istasyonlarõ gibi, Bakõm Sihirbazõ bilgisayarõnõza,
istediğiniz saatte, istediğiniz aralõkta bakõm yapacak, işe yaramayan dosyalarõ
atacak, parçalanmõş dosyalarõ birleştirecektir. Gerçi Tune-up’õn sabit diskle
ilgili olmadõkça belirli bir arõzayõ gidermesi mümkün olamaz, ama hiç değilse
12
müstakbel arõza kaynaklarõnõn başõnda gelen hatalõ sabit disk durumlarõna son
verebilir.
Raporlama Aracõ (Winrep.exe ve Dosrep.exe): Bütün bu bilgileri derlediniz,
oturum araştõrma yapacaksõnõz. Bir şey bulamadõnõz diyelim. Bunu Microsoft
Teknik Servisleri’ne bildirmeniz gerekiyor. Bunu nasõl yapacaksõnõz. Sistem
Bilgisi programõnõn benim bilgisayarõma ilişkin olarak topladõğõ bilgi, 40 daktilo
sayfasõndan uzun oldu. Bunu faksla geçmeye kalkarsam, herhalde Microsoft
firmasõ hiç de hoşnut kalmazdõ. Bunun yerine Microsoft size bir (hatta iki)
araç veriyor: Windows Raporlama Araçlarõ. Tahmin ettiğiniz gibi biri Windows
98’in içinden, diğeri dõşõndan çalõşõyor. Windows 98’i açamadõktan sonra,
içinden çalõşan programõn size ne yararõ olabilirdi? Bu nedenle, Rapor aracõnõn
bir de DOS sürümü var. Bu program size bir kaç soru sorarak ve
bilgisayarõnõzdan gerekli bilgileri alarak, sõkõştõrõlmõş bir dosya oluşturuyor. Bu
CAB dosyasõ, sizin sorununuza verdiğiniz adõ taşõyor. Microsoft’un Internet
sayfasõna girer ve kayõtlõ kullanõcõ olarak yardõm isteme hakkõnõz olduğunu
anlarsanõz, orada karşõnõza çõkacak soru kağõdõna bu dosyayõ ekleyeceksiniz.
Kõsaca, Microsoft’un bir mühendisi evinize veya işyerinize gelmiş de
bilgisayarõnõzõ incelemiş gibi, sisteminizle ilgili tüm bilgileri almõş olacak. Bu
dosya, teknik destek anlaşmasõ yaptõğõnõz bir bilgisayar firmasõna da
gönderilebilir. Özellikle Microsoft’un yetkilendirdiği bu tür kurumlar Windows
98’in bakõmõnõ bundan böyle bu dosyaya bakarak yapacaklar. Hemen
belirtmek gerekir ki, bu dosyanõn içinde, bilgisayarõnõzõn ya da sizin
hakkõnõzda, sizin göremeyeceğiniz ve değiştirimeyeceğiniz biç bir bilgi yok.
Program özellikle donanõm ve sürücü yazõlõmla ilgili bilgileri derliyor, başka
bilgi edinmiyor.
***
İşte size kõsaca Microsoft’un Windows 98 ortamõnda olabilecek arõzalarõ
arama, bulma ve onarma yöntemi konusundaki önerileri. Bütün bilgisayar
13
kullanõcõlarõnõn bildiği gibi, bu teknik ortaya çõkabilecek bütün sorunlarõ
çözmeye yeterli olamaz. Fakat bu yöntemi iyice kavrayan ve kendisi için
kalem-kağõt kullanmak gibi, aşina olduğu bir araç haline getiren kullanõcõ, bir
çok sorununu halleder. Diğer sorunlara gelince, onlar da bilgisayar
danõşmanlarõnõn gelir kaynağõ olarak kalmaya devam ederler.