Sabit disk uzerinde linux icin yer acmak lilo konfigurasyonu

Linux isletim sistemini yüklemek için sabit diskiniz üzerinde Linux için bir miktar yer ayirmak zorundasiniz. Herhangi bir sabit disk bir isletim sisteminde kullanilabilmesi için ilk olarak bölümlere (partition ) ayrilir. Daha sonra bu bölümler isletim sistemine uygun sekilde formatlanir. Linux isletim sistemi kendi disk formatini (ext2) kullanir. En yüksek verimi sabit disk üzerinde, kendi bölümünde, kendi disk formati altinda çalistigi zaman verebilir. Eger ayri bir bölümlendirme yapilamiyorsa, tavsiye edilmese bile MS-DOS formatli bir disk üzerinde de Linux kurulabilir (UMSDOS ), ancak bu sistemin performansi digerine göre oldukça düsük olacaktir. Bu dokümanin geriye kalan tüm kisimlarinda bilgisayariniza Linux yüklemek için sabit disk üzerinde Linux'a özgü bir bölüm ayrilacagi ve bu bölüme yüklenecegi kabul edilecektir. MS-DOS formatli bir disk hiyerarsisi altina Linux kurmak için UMSDOS-HOWTO dokümanindan yararlanabilirsiniz. Eger bilgisayarinizi uzunca bir süredir kullaniyorsaniz, büyük bir ihtimalle sabit diskinizin tümünü kullandiginiz isletim sistemi için ayrilmis durumdasinizdir. MS-DOS kullaniyorsaniz diskiniz bir (sadece C:) veya birden fazla (C: D: ..) bölüme ayrilmis durumda olabilir. MS-DOS altinda bir disk üzerinde en fazla 4 temel bölüm olabilir (primary partition). Eger daha fazla bölüme ihtiyaç varsa temel bölümlerden biri genisletilmis bölüm olarak ayrilir (extended partition) ve bu bölüm üzerinde mantiksal bölümler ayrilir (logical partitions).
Bilgisayarinizda birden fazla bölüm varsa bir bölümü bosaltip bu bölümü Linux için ayirabilirsiniz. Eger tek bölümünüz varsa, veya mevcut bölümlerinizden birini tümüyle harcamak istemiyorsaniz diskinizi yeniden bölümlemeniz gerekecektir. Klasik olarak bu durumda bölmek istediginiz bölümdeki yazilimlarin yedegini almaniz, daha sonra MS-DOS altinda fdisk yazilimi yardimi ile sözkonusu bölümü silmeniz, yeni boyutu ile yeniden yaratmaniz, bu bölümü format komutu ile formatlamaniz ve yedegini aldiginiz yazilimlari yeniden yerlestirmeniz gerekecektir (Çok is :) )
Bazi yazilimlar mevcut bölümünüzü iki parçaya ayirabilirler. Örnek olarak fips bu amaçla kullanilan bir yazilimdir. (Diskiniz üzerinde islem yapan her yazilim az da olsa disk üzerindeki bilgilere zarar verme riski tasir. Bu tür yazilimlar ile çalismadan önce önemli oldugunu düsündügünüz bilgilerin yedegini almaya özen gösterin). fips , defrag programi kullanildiktan sonra bölümünüzü sizin belirleyeceginiz boyutlarda iki bölüme ayirabilir.
Eger bilgisayaranizi yeni aliyorsaniz veya yeni bir disk aliyorsaniz, bu diskin tamamini veya bir bölümünü Linux için kullanabilirsiniz. Bu amaçla diskinizde sadece Linux kullanmak istemediginiz bölümleri ayirmaniz (ve gerisini bos birakmaniz) yeterlidir. Linux bölümlerinin Linux altindan formatlanmasi gerekecektir.
Linux sabit disk üzerinde bir bölümden fazlasini kullanabilir. Özel olarak normal dosyalarin yazilmadigi, hafiza gereken isler sirasinda geçici bir alan olmasi amaciyla Linux bir takas alanina (swap space) ihtiyaç duyar. Bu takas alani için en verimli çözüm sadece takas islemi için ayrilmis küçük bir disk bölümü yaratmaktir.
Yogun olarak Linux kullanan yerler için standart olarak dagitimdan gelen isletim sistemini ayri bir bölüme yüklemeleri kullanici alanlari (/home) ve sonradan yüklenen yazilimlar (/usr/local) için ayri bir alan ayirmalari tavsiye edilebilir. Bu sayede, isletim sistemi güncellemek son derece kolaylasir, yeni isletim sistemi yüklerken sadece isletim sisteminin bulundugu bölüm üzerinde islem yapilir ve bu sayede kullanici alanlarinin veya sonradan (dagitim disi) yüklenen yazilimlarin zarar görmeleri engellenebilir.
Her bir bölüm için ne kadar yer ayrilacagi hakkinda çok sey yazilmistir. Ne var ki yazilanlarin birçogu sabit disklerin nadiren 200 Mb sinirini geçtigi günlerden kalmaktadir. Linux'un kaplayacagi alan, hangi paketleri kullanacaginiza çok baglidir. Kabaca her disketin 2-3 Mb arasinda yer kaplayacagini düsünerek, yüklemek istediginiz disketleri hesaplayarak kaba bir tablo çikarabilirsiniz. Tecrübeli bir Linux kullanicisi hangi yazilimlari kullanip hangilerini kullanmadigini daha iyi belirleyebilecek durumda olacaktir. Dolayisi ile yeni bir kullanici ortalama olarak 300 - 400 Mb kadar bir yer ayirmak isteyecektir. Bu, günümüzün disk kapasiteleri düsünülünce o kadar büyük bir alan degildir.
Takas alani konusunda da çok sey yazilmistir. Birçok kaynak takas bölümü için ayrilmasi gereken alaninin gerçek hafizanin 2 katinin biraz fazlasi olarak kabul etmektedir. Pratikte 10-60 Mb arasinda bir alan fazlasiyla yeterli kalmaktadir. Ancak takas bölmeleri 128 megabaytdan daha büyük olamaz. Eger 128 Mb'tan daha büyük takas alani gerekiyorsa birden fazla takas bölmesi yaratmalisiniz. Toplam 16 tane takas bölmeniz olabilir.
Takas alani kullanirken, bir seferde daha fazla uygulama çalismanizi saglayacak sekilde Linux kullanilmayan sayfalari hafizadan diske tasir. Ancak, takas islemi genelde yavas oldugundan gerçek fiziksel hafizanin yerini dolduramaz. Ama çok fazla hafiza isteyen uygulamalar (X Window System gibi) eger yeteri kadar fiziksel hafizaniz yoksa takas alanina bel baglar.
Tercih olarak, 1.2 Gbyte'lik bir disk üzerinde,
Linux nedir denemek isteyen bir kisi için
• Bölüm 1: DOS : 1000 Mb
• Bölüm 2: Linux : 180-200 Mb
• Bölüm 3: Linux takas (swap) bölümü : 10-20 Mb
Isinde arada sirada Linux kullanan birisi için
• Bölüm 1: DOS : 400 Mb
• Bölüm 2: Linux : 400 Mb
• Bölüm 3: Linux takas bölümü : 32 Mb
• Bölüm 4: DOS (DOS altinda D: olarak gözükecek) 400 Mb
Internet üzerinde sadece Linux kullanilan bir bilgisayar için
• Bölüm 1: Linux : 100 Mb
• Bölüm 2: Linux takas bölümü : 60 Mb
• Bölüm 3: Linux /usr : 400 Mb
• Bölüm 4: Linux /home : 600 Mb
LILO Konfigürasyonu
Eger linux ve OS/2 ile birlikte ayni disk üzerinde çalismayacaksaniz, LILO'yu öncelikli yükleyici olarak diskinizdeki diger isletim sistemlerinin açilisinda rahatlikla kullanabilirsiniz. Daha önce de belirttigim gibi OS/2'nin kendine özgü önyükleyicisi oldugundan birincil önyükleyici olarak bunu kullanin.
Slackware LILO kurulum islemi, bazi özel durumlar için yetersiz kalmaktadir. Bu gibi durumlarda dosyanin el yardimiyla konfigürasyonu gereklidir.
LILO'yu degistirmek için /etc/lilo.conf dosyasi üzerinde degisiklikler yapmalisiniz. Asagida bir LILO konfigürasyon örnegi görülüyor. Burada Linux bölümü /dev/hda2'de , MS-DOS bölümü ise /dev/hdb1'de (ikinci sabit diskin ilk bölümü) bulunuyor.
/etc/lilo.conf dosyasi üzerinde degisiklik yapabilmek için birkaç metin editörü kullanma sansiniz var. Bu editörler arasinda en kolayi pico 'dur. pico'yu açtiginiz zaman ekranin en altinda girebileceginiz komutlarin bir listesi yer alir.
Daha deneyimli ve klavyeye hakim kullanicilar vi kullanabilirler. vi hakkinda daha genis bilgiyi Sed ve Vi konusunda bulabilirsiniz.
# LILO, /dev/hda uzerinde kurulacak.
boot = /dev/hda

# Linux yuklemek icin
image = /vmlinuz (Cekirdegin diskteki ismi /vmlinuz)
label = linux (Buna "linux" ismini ver. Acilis aninda
ekranda "linux" yazisi gorunur)
root = /dev/hda2 (Kok dosya sistemi olarak /dev/hda2 kullan)
vga = ask (VGA ekran modu icin kullanicidan komut bekle)

# MS-DOS yuklemek icin
other = /dev/hdb1 (MS-DOS bolumu)
label = msdos ("msdos" ismini ver)
table = /dev/hdb (ikinci surucu icin bolumlendirme tablosu)
Yukarida bir örnegi görülen /etc/lilo.conf dosyasinda gerekli degisiklik veya düzeltmeleri yaptiktan sonra /sbin/lilo programini root yetkisiyle çalistirin. Bir komutu root yetkisiyle çalistirmak için sisteme root kullanici adiyla ve sifresiyle girmelisiniz. Bu komut LILO önyükleyicisini sabit diske kuracaktir. Bundan sonra her yeni çekirdek derlemenin ardindan dosyada uygun degisiklikleri yapip ayni komutu çalistirmalisiniz.
Simdi sistemi sabit diskten tekrar açabilirsiniz. LILO, /etc/lilo.conf dosyasindaki ilk isletim sistemini yükleyecektir. Baska bir sistemle açmak için önyükleme menüsünü ekrana getirmelisiniz. Bunun için makina açilirken shift veya kontrol tuslarina basili tutun. Ekrana bir açilis istemcisi gelecektir:
Boot :
Burada ya açilmasini istediginiz isletim sisteminin ismini yazin (ilk kurulum sirasinda MS-DOS veya linux), ya da tab tusuna basarak listeyi ekrana getirin.
OS/2 kullanabilmek için Linux önyükleyicisini ikincil kullanmaniz gerekecektir. Linux'u OS/2 önyükleyicisinden açmalisiniz.
Bundan sonra LILO'yu linux dosya sisteminin oldugu bölüme kurun. (yukaridaki örnekte /dev/hda2). /etc/lilo.conf dosyasinin linux için kullanilan satirlarinin son durumu su sekilde olacaktir:
boot = /dev/hda2

image = /vmlinuz
label = linux
root = /dev/hda2
/sbin/lilo dosyasinin çalistirilmasinin ardindan OS/2 önyükleyicisine linux bölümünü tanitin. Benzer yordamlari, sorun çikaran isletim sistemleri için de kullanabilirsiniz.
Baslangiçta
Bu satirlari okudugunuza göre çalisir durumda bir Linux sisteminiz var demektir. Hala silmediniz mi yoksa? Saka bir yana, büyük badireler atlattiniz. Önünüze sayisiz engeller çikabilirdi. Kurarken elektrikler kesilebilirdi, sabit disk çizilebilirdi veya yanlis bölümü formatlayabilirdiniz. Özellikle Linux Slackware dagitimini kurmak, belgeler olmadan veya hatirli bir arkadasin yardimi olmaksizin ilk bakista zor gelebilir.
Bu bölümde Linux'a küçük bir giris yapilacak, daha sonra da UNIX kullanmayanlar sistemle tanistiracaktir. Bölüm boyunca yapmaniz gereken korkmadan sistem üzerinde kolaylikla gezinti yapmak ve dosyalari kurcalamaktir.
Önceki bölünde sisteme girebilmek için sifresi olmayan "root" kullaniciyi kullanmistiniz. Bu kullanici sistemde en fazla yetkiye sahip kullanici olup sistem görevlisi (sorumlusu) adini alir. Eger root disinda bir kullanici hesabi tanimlanmissa onu kullanin. Sifre yazildiktan sonra komut istemcisine, yani kisaca kabuk dedigimiz programa girilir. Sifre yazilirken, baskalarinin görmemesi için ekrana basilmaz.
Kullanici isimleri veya sifrelerde büyük ve küçük harfler arasinda fark vardir. Root, root ve ROOT, farkli kullanicilara isaret eder. Klavyenin en sagindaki Caps Lock tusunun yanmadigina emin olun.
Sisteme ilk giriste, asagidaki gibi bir görüntü ile karsilasacaksiniz.
Welcome to Linux 1.2.13.

linux login: root
password:
Last login: Thu Feb 13 12:46:35 on tty1
Linux 1.2.13.
You have mail.
#
Genellikle komut istemcisinin sonundaki karakter, root kullanicisi için #, diger kullanicilar için $ olur. Bu karakterden önce de makina ismi yeralir. MS-DOS'ta oldugu gibi burada UNIX komutlarini girebileceginiz kabuk (shell) üzerindesiniz.
Sifreyi degistirmek için kullanilan komut passwd 'dir. Bir kullanici sadece kendi sifresini degistirirken root'a herkesin sifresini degistirme yetkisi verilmistir. Herhangi bir sistemde hesap sifrenizi unutursaniz, bunu sadece root degistirebilir. Root iken passwd yazin ve enter tusuna basin.
# passwd
Changing password for root
Enter new password: *******
Re-type new password: ******
Password changed.
#
Sifrenizi iyi saklayin. Root sifresini ele geçiren birisi sistemde istedigi degisikligi yapabilir. Sifre seçimi için Linux Isletim Sisteminde Güvenlik konu basligina göz gezdirin.
Linux komutlari hakkinda bilgi almak için man komutu kullanilir. Eger kurulum asamasinda kilavuz (man) dosyalarinin kopyalanmasi sorusuna olumlu yanit verilmisse bunlar /usr/man dizini altinda bulunurlar. Örnegin passwd komutu hakkinda daha detayli bilgi almak için
$ man passwd
yazin. Tüm kilavuz sayfalari /usr/man dizini altinda 8 (bazi dagitimlarda) ayri dizinde saklanir (man1 .. man8). Bazi komutlarin kilavuz dosyalari birden fazla dizin altinda bulunur, bir dosya komut hakkinda temel bilgi verirken digeri sistem programcilarina yönelik olabilir. Örnek olarak mount komutu, hem 2, hem de 8 numarali kilavuz dosyalariyla birlikte arsivlenmistir. C programlayicisi, mount komutuna ulasmak için
$ man 2 mount
yazarken normal kullanici,
$ man 8 mount
yazmalidir. Bunun yaninda basliginda belirli bir anahtar sözcügü içeren tüm kilavuz dosyalarini arastirmak için apropos komutu kullanilir.
Her komut, bir veya birden çok parametre alabilir. Örnek olarak,
$ find . -name "*.txt" -print
komutu, bulundugunuz yerden itibaren tüm dosyalari arastiracak ve bunlarin arasindan sonu .txt ile bitenleri ekrana basacaktir. Parametreler genel olarak "-" isaretleri ve bu isaretten sonra gelen parametre ismi ile belirtilirler.

tşkler

paylaşım için saol