tarihte siyasi partiler

Partiler, toplum içindeki farklı düşünce ve çıkarları olan topluluklardır. Tarihi bu açıdan İncelersek, Eski Yunanistan'da, Roma'da, egemenliği elinde bulunduran siyasî toplulukların varlığını görürüz. Ortaçağ'da Avrupa'da büyük ailelerin, hanedanların didişmeleri de parti ayrılıklarından başka bir şey değildir. İslâm dünyasındaki çeşitli tarikat, mezhep mensuplarının dini, siyasi savaşmaları da parti ayrılıklarından doğmuştur.

Yalnız, asıl partilere, modern devlette raslanır. Gerçek anlamında siyasî faaliyet, modern devlette sağlanan hür toplumsal ortam içinde gelişmiştir. Siyasî partilerin hayatı, hür demokratik rejime bağlıdır. Demokrasilerde, siyaset hayatını, iktidar ve muhalefet partilerinin ortak çabaları canlı tutar.

İktidardaki parti, ya da partiler, bu mevkide tutunmak için; muhalefettekiler de oraya geçmek için, kanunların yasaların uygun gördüğü sınırı aşmadan, savaşırlar. Her iki taraftakiler, programlarını gerçekleştirmenin yollarını araştırırlar, çabalarlar. Programlarında, partileri iktidardayken gerçekleştirecekleri işler, ıslahat özetlenmiştir. Programlar, partilerin milletlerine karşı bir çeşit taahhütlerini belirtir. Devrimci partilerin programlarında, iktidara geçince rejimi değiştirmek yerine, başka temellere dayanan bir rejim kurmak sözü vardır.

Yalnız bir memleketin sınırları içinde faaliyet gösteren partilere, "millî partiler", birkaç memleketi kapsayan faaliyette bulunanlara da "milletlerarası partiler" denir ki, bunların başında komünist partisi gelir. Bazı devletlerde iki parti, bazılarında ise ikiden çok parti bulunur. Bugün dünyada, çok partili rejimlerden çift partili rejimlere doğru bir eğilim görülmektedir.