Zeytin / Besinler ve Özellikleri

Kahvaltılarımızda vazgeçilmez katığımız olan zeytini ve en sağlıklı bitkisel yemeklik yağ olan zeytinyağını veren Zeytin ağacı, Zeytingiller familyasının örnek bitkisidir. Anayurdu Anadolu olup buradan tüm Akdeniz havzası ülkelerine yayılmıştır. Önemli türü, Avrupa zeytinidir (O. europea).

12-15 m. kadar boylanabilen bu ağaç çok uzun ömürlü olup 1.000 yıl kadar yaşayabilir. 7-8 yaşında zeytin denilen meyvesini vermeye başlayan ağacın, 35'inci yaşına kadar verimi artar. Sonra, meyve veriminde azalma görülür. 100 yaşındaki zeytin ağaçlarının yenilenmesi gerekir.

Hepyeşil (yaprağını dökmeyen) bitkilerden olan zeytin ağacının oval biçimli, ince uzunca yapraklarının üstü koyu yeşil ve altı gümüşi renktedir. Yaşlanan gövdesinin aldığı ilginç biçimler ve yapak renginin güzelliğiyle pek gösterişli bir bitki olan zeytin ağacının beyazımsı yeşil renkli küçük çiçekleri, yaprak koltuklarında, salkımlar halinde ilkbaharda açar. Bu çiçekler genelde kasım ayına kadar olgunlaşarak oval biçimli, uzunca, siyaha çalan koyu yeşil renkli, taş çekirdekli ve tadı acı meyveler verir.

Zeytin meyveleri, özel yöntemlerle salamura edilerek sofralar için hazırlanır. Yağı çıkarılacak zeytinler ocak ayına kadar ağacında bekletilip rengi iyice karalaştığında toplanır. Fabrikalarda preslerle sıkılarak yağı alınır. Ayrıca zeytin ağacının san renkli, esmer dalgalı olan çok sert odunu marangozlukta kullanılır.

BESİN DEĞERLERİ

100 gr. salamura yeşil zeytin 30 kalori; 0 kolesterol; 3,1 gr. yağ; 3 gr. lif; 4.8 mgr. fosfor; 26 mgr. kalsiyum; 6.2 mgr. demir: 639 mgr. sodyum: 26 mgr. potasyum; 17,4 mgr. magnezyum; eser miktarlarda A, B1 ve B2 ile 0,01 mgr. B6 vitamini, ayrıca folik asit ve E vitamini içerir.

Salamura (kalamata) siyah zeytinin besin değerleri yukarıdakilerden biraz daha da yüksektir.

SAĞLIĞIMIZA YARARLARI

Yukarıda sayılan kimisi cidden yüksek besin değerlerinin yanı sıra;

o Zeytinden elde edilen zeytinyağı kalp dostudur: Zeytinyağı kandaki kötü kolesterol düzeyini düşürür. Damar tıkanıklıklarını önlemede yardımcı olur. Tansiyonun kontrol altında tutulmasında önemli rol üstlenir. Zeytinyağını bol bol tüketen Ege bölgemizin insanında, özellikle Ayvalık ve civarında kalp hastalığı riskinin düşük olması bir rastlantı değildir.

o Zeytin ile zeytinyağı, kanseri önleyici maddeler içermektedir.

o Zeytin ve zeytinyağının yüksek tansiyonu düşürücü etkilen de vardır.

o Zeytinyağı, bedenin yaşlanmasını geciktirir: Besinler bedenimizde enerjiye çevrilirken oksidan denilen bazı maddeler ortaya çıkar. Zeytinyağı, içerdiği çok sayıdaki antioksidan maddeyle hücrelerimizi yeniler, doku ve organlarımızın yaşlanmasını geciktirir. Bedenimizdeki kireçlenmeleri önler.

o Zeytinyağı, sindirimi kolaylaştırır: Sindirim için gerekli olan mide asitlerini azaltmaz. Sindirime yardımcı olan salgıları destekler. Safra kesesini kolesterolden temizler. Kabızlığı önleyerek bağırsakların daha düzgün çalışmasını sağlar.

o Zeytinyağı, çocukların beslenmesinde dirimsel rol oynar: Bu yağın içerdiği yağ asitleri ana sütününkine eşdeğerli olup çocuklarda kemikleri güçlendirir. Zeytinyağının içerdiği E vitamini, çocukların sağlıklı büyümelerini sağlar.

o Zeytinyağı, güzelliğimize katkıda bulunur: Cildimizi ve saçlarımızı besleyen zeytinyağı, cildin genç görünmesini ve saçlarımızın gürleşip parlamasını sağlar.

o Son olarak zeytinyağı ağacının yaprağı ile eczacılıkta tansiyon düşürücü ilaçlar yapılmaktadır.

AĞACININ ÜRETİLMESİ

Zeytin ağacı, tohumun (yani salamura edilmemiş çekirdeklerinin) ekimiyle ya da gövde çelikleriyle çoğaltılır. Tohumundan elde edilen ve adına 'delice' denilen yabani zeytin çöğürlerinin aşılanması gerekir. Bizim için en doğru olan yol, her zamanki gibi, profesyonel ve inanılır zeytin ağacı üreticilerinden, çeşidi belli ve sağlıklı fidanları almak ve bahçemizde 5-7 m. aralıklarla dikmektir.

AĞACININ YETİŞTİRİLMESİ

İklim isteği: Zeytin ağacı, kışın sıcaklığı -7 derecenin altına düşmeyen yerlerde yetiştirilir. Deniz düzeyinden 800 m'den yüksek alanlarda zeytin ağaçları pek ender olarak görülür.

Toprak isteği: Zeytin ağacı toprak bakımından fazla seçici değildir. Eğimli, kireçli, taşlı, zayıf nitelikli ve sulaması olmayan topraklarda bile yetiştirilir. Ama kalkerli-kumlu ve besin maddesi yönünden zengin topraklarda en iyi sonucu verir. Zeytin ağacının yetiştirildiği yerde taban suyu yüksek (yani yüzeye yakın) olmamalı, ağaç, killi ve ağır bünyeli topraklara dikilmemelidir.

Sulama: Zeytin ağacının yıllık yağış isteği 700-800 mm'dir. Yazın sıcak ve kurak geçen dönemlerde sulanırsa ağaçların meyve verimi artar. Ancak, zeytin ağaçları belirgin olarak iki yılda bir daha çok ürün verir.

Gübreleme: Yapılacak toprak analizleri sonuçlarına göre, miktarları belirlenecek gübrelerden, zeytin ağaçlarına fazla azotlu gübre verilmemelidir. Oysa, fosfat ve potaslı kompoze fenni gübreler normal oranlarında verilir.

Budama ve seyreltme: Zeytin ağaçlarına, normal olarak şekil, ürün ve gençleştirme budamaları uygulanır. Ağaçlar nemli ve yağışlı havalarda budanmamalı, budamada kullanılan aletlerin sık sık mikrobu kırılmalıdır. Kuruyan zeytin dalları kesilip yakılmalı, sıkışık zeytinlikler seyreltilmeli, kümeleşmiş ağaçlar ayıklanmalı ve çevreleri açılmalıdır. Bütün bu budama işlemleri, zeytin ağaçlarını iyi tanıyan kişiler tarafından yapılmalıdır.

Hasat (Derim): Zeytin meyveleri, sofralık ve yağlık olarak değerlendirilir. Sofralık olarak kullanılacaksa, zeytinler yeşil ya da siyah olgunluk dönemlerinde hasat edilir. Yeşil zeytin hazırlanacaksa, meyvenin rengi yeşilden sarımsı yeşile döndüğünde meyveler toplanır. Bu hasat işleminin zamanı, bölgelere göre eylül-ekim aylarıdır.

Siyah zeytin hazırlanacaksa zeytinin çeşidine göre olgunluk rengini alması beklenir. Kararma, zeytinin kabuğundan etine geçmiş olmalıdır. Bu hasat işlemi de kasım-aralık aylarında yapılır. Yağlık zeytin toplamasında, ağaçta yeşil zeytin kalmamalı, meyvedeki yağ oranı en yüksek düzeyine ulaşmalı ve iki parmak arasına alınıp sıkılan zeytinin çekirdeği etinden kolayca ayrılmalıdır. Bu hasadın zamanı da genellikle kasım-aralık aylarıdır.

Zeytin meyvesinin hasadı en iyi olarak elle toplamayla, bu mümkün değilse sırıkla dallara vurulup zeytinlerin yere dökülmesiyle gerçekleştirilmektedir. Dallara sırık vurulmasıyla yapılan hasatta dallar kırılmakta, ağacın bir yerindeki kanser öteki dallara da bulaşmaktadır. Eğer hasadı bu biçimde yapmak zorunlu ise kısa sırıklar kullanılmalı, vuruşlar iç dallardan dış dallara doğru yapılmalıdır. Bu tür hasatta ağaçların altına örtü örtülmesi de işi kolaylaştırır.

Hastalık ve zararlılarıyla mücadele: Zeytin ağaçlarına dadanan zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilaçları kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir.

saol kardeşim çok güzel yazılar yazıyısun genelkültür bölümüne.Ben bile etkileniyorum ama hiç genelkültürden anlamam da