Yerebatan Sarayı

İstanbul'da eskiden kalma büyük sarnıçtır. Yerebatan Sarayı adıyla anılan Bazilika Sarnıcı, İstanbul'da Ayasofya ile Cağaloğlu arasında bulunan büyük bir sarnıçtır. Günümüzde de içinde su bulunan bu büyük kapalı sarnıç, kentin su ihtiyacını karşılamak üzere îlkçağ'da yapılmıştı.

İstanbul, tarihin bütün çağlarında güçlü devletlerce hep ele geçirilmek istendiği için Bizans imparatorları kentin birçok yerinde sarnıçlar yaptırarak kuşatma sırasında halkın su ihtiyacını karşılarlardı. Yerebatan Sarnıcı, VI. yüzyılda imparator İustinianos tarafından yaptırıldı. Sarnıcın suyu 19 km uzaklıktaki Belgrat ormanından Cebeciköy Kemeri ile getiriliyordu. Sarnıç, Osmanlı devrinde de uzun süre hizmet görmüştür.

80,000 Metreküp Su

Yerebatan, oldukça büyüktür: uzunluğu 140 m, genişliği 70 m, yüksekliği 8 m. Bu boyutların içi yaklaşık olarak 80,000 metreküp demektir. Sarnıcın üstü kapalı olduğu için tavanı tutmak üzere 12 sıra halinde 4'er metre aralıkla dizilmiş 336 sütun bulunmaktadır. Sütunların boyu 8 metredir.

İstanbul'da, Yerebatan'dan başka iki önemli kapalı sarnıç daha vardır. Bunlardan biri Sultanahmet'le Çemberlitaş arasındaki çocuk parkının altında bulunan Binbirdirek Sarnıcı, diğeri Büyük Postahane'nin arkasında Acımusluk Sokağı'ndaki İsa Sarnıcı'dır. Her ikisi de bugün depo olarak kullanılmaktadır.

Açıkhava Sarnıçları

Eskiden İstanbul'da açıkhava sarnıçları da çoktu. Bunların en önemlileri Aetius, Mocius ve Aspar sarnıçlarıdır. Aetius Sarnıcı Edirnekapı'dadır; boyutları 244x85x8 metredir. Şimdi Çukurbostan denen Mocius Sarnıcı, Kocamustafapaşa'dadır; boyutları 170x147x10,5 metredir. Aspar Sarnıcı, Sultanselim Camii'nin yanındadır (152x152x10,8 metre).

Binbirdirek

İstanbul'da Divanyolu'nun arkasındaki çocuk parkının altında bulunan eski bir sarnıçtır. Ne zaman yapıldığı kesin olarak belli değildir. Kullanılan tuğlalara bakılırsa İustinianos devrinde veya daha önce yapıldığı söylenebilir. Uzunluğu 64 m, genişliği 56,4 m, yüksekliği 14,5 m'dir. içinde 14x16 sıra halinde 224 sütun vardır. Yüksekliğin fazla olması nedeniyle sütunlar iki kattır. Sarnıcın su sığası 325,000 metreküptür. Yol düzeyindeki 10 pencere sarnıca aydınlık verirdi. Osmanlı döneminde burası ipekçilere verilmiş, içine ipek ve iplik tezgâhları kurulmuştu.