Sokullu Mehmet Paşa

(1505 Sokol, Bosna - 1579 İstanbul) Kanunî Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat devirlerinde sadrazamlık görevinde bulunan Sokullu Mehmet Paşa, 1505 yılında Bosna civarında Sokoloviç kasabasında dünyaya geldi. 1519 yılında devşirme olarak Edirne Sarayı'na getirildi. Burada Türk kültürüne göre yetiştirilen Sokullu, Mehmet ismini alarak Müslüman oldu. Edirne Sarayı'ndaki eğitimini tamamladıktan sonra İstanbul'a gönderildi. Topkapı Sarayı'nın Enderun bölümünde çeşitli görevlerde bulundu. 1541 yılında sarayda kapıcıbaşılığa yükseldi. Bu görevinde başarılı olan Sokullu Mehmet Paşa, saray kuralları gereği dış göreve atandı. Barbaros Hayrettin Paşanın ölümü üzerine, 1546 yılında kaptanıderyalığa getirildi. Daha sonra 1549 yılında Rumeli valiliğine atandı. Sokullu Mehmet Paşa, Rumeli valiliğini yürüttüğü sırada, Temeşvar Kalesi'ni alarak önemli bir başarı kazandı ve sarayda üçüncü vezirliğe getirildi. Daha sonra Sultan II. Selim'in kızı İsmihan Gevher Sultan ile evlendi.

Sokullu Mehmet Paşa, Semiz Ali Paşanın sadrazam olmasıyla ikinci vezirliğe getirildi. Semiz Ali Paşanın 1565 yılında ölmesi üzerine de sadrazam oldu. Kanunî Sultan Süleyman'ın 1562 yılında çıktığı Zigetvar seferi sırasında ölmesi üzerine, seferi o yönetti. II. Selim'in padişah olarak tahta çıkmasını sağladı. II. Selim zamanında geniş yetkilerle devamlı sadrazamlıkta kalarak devlet işlerini yönetti. Sokullu Mehmet Paşa, Don ve Volga ırmakları arasında bir kanal açarak hem ulaşımı kolaylaştırmak hem de Kafkasya'yı denetim altına almak istiyordu; fakat bu düşüncesini gerçekleştiremedi. Gerçekleştiremediği başka bir düşüncesi de Süveyş Kanalı'nın yapımıydı.

Sokullu Mehmet Paşa, sadrazamlığı sırasında Kıbrıs'ı almak için Lala Mustafa Paşayı görevlendirdi. Kıbrıs, 1571 yılında fethedildi. Buna karşılık, Venediklilerin başvurusu üzerine, papanın çağrısıyla oluşturulan Haçlı donanması, Osmanlı donanmasını İnebahtı'da ağır bir yenilgiye uğrattı. Bu olaydan sonra Sokullu Mehmet Paşanın, Osmanlı Devleti'nin barış isteyeceğinden emin olan Venedik elçisine, “Biz sizden Kıbrıs'ı alarak bir kolunuzu kestik, siz ise bizim donanmamızı yenmekle yalnızca sakalımızı kestiniz; unutmayın ki kesilen bir kol yerine gelmez; ama kesilen sakal eskisinden daha gür çıkar.” şeklinde ünlü bir yanıt vermiştir. Kaptanıderya Kılıç Ali Paşadan hemen yeni bir donanma hazırlanmasını isteyen Sokullu Mehmet Paşa, bu durumun çok zor olduğunu söyleyen Kılıç Ali Paşaya da, “Paşa, paşa! Bu devlet öyle bir devlettir ki, isterse gemilerini gümüşten, halatlarını ipekten, yelkenlerini de atlastan yapar.” diyerek tarihî bir yanıt vermiştir. Gerçekten de kış içinde yenilenen donanma, baharda Akdeniz'e açılarak Haçlılara ağır kayıplar verdirmiştir.

Sokullu Mehmet Paşa 14 yıl süren sadrazamlığı boyunca devleti iyi bir şekilde idare etti. Devlet yönetiminde Padişah II. Selim ve III. Murat'ı gölgede bırakan Sokullu Mehmet Paşa, 1579 yılında bir Boşnak tarafından hançerlenerek öldürüldü.