Kırık Link Bildir! #323394 14-09-2008 14:48 GMT-1 saat
'Ermenileri Kürtler Kesti'
Faik Bulut, Kars'ta çocukluk yıllarında bulunan toplu mezarların Ermenilerin mi yoksa Müslümanların mı olduğunu, çıkan paranın cinsine göre ayırt ettiklerini söylüyor. Köy adlarının başındaki 'kara' ve 'kızıl' takıları da katliam yıllarından kalma
16/02/2006
ERTUĞRUL MAVİOĞLU (Arşivi)
Araştırmacı yazar Faik Bulut, bazı tarihçilerin ortaya attığı 'Ermenileri Kürtler kesti' imasının maddi bir dayanağı olmadığını söylüyor. Ermenileri katleden Hamidiye Alayları'nın Kürt isyanlarını bastırmak için de kullanıldığını anımsatan Bulut, kendisi 10 yaşındayken 115 yaşındaki Zeri ninesinin anlatımını ise şöyle aktarıyor: "Bizimkiler Hamidiye Alayları'na yardım ederdi. Kırmızı Köprü diye bilinen yere giderek pusu kurmuşlar. Öyle vurdular, öyle vurdular ki, cesetle dolan Kars Çayı geri akmaya başladı."
1915 olaylarının öncesi ve sonrası neydi? Başka hangi azınlıkları kapsadı?
Ermeni meselesinin 1915 ile sınırlanmasını çok yanlış buluyorum. Öncesi ve sonrası vardır. Bir de perspektif olarak genelde Ermeni meselesi global düzeyde ele alınıyor. Ama her bölgedeki Ermeni meselesi, Adana'daki, Afyon'daki, İstanbul'daki, Çorum'daki, Muş'taki, Batman'daki, Kars'taki Ermeni meseleleri birbirinden farklıdır. O nedenle her bölgede yaşananları sanki birbirinin aynıymış gibi konuşmak hatalı sonuçlara vardırır. İşin özünde katliam ve tehcir vardır. Belgeler bunu gösteriyor. Bunun yanı sıra mukatele de vardır. Yani etnik boğazlaşma olmuştur.
Türkler, Çerkezler, Kürtler, yani Osmanlı'nın yanında yer alanlarla sadece Ermeniler arasında bir kavga yok. Nasturiler ve Asurilerle de benzer olaylar yaşanıyor. Bu olaylar Türkiye'nin sınırlarını da aşıyor. Bugünkü Irak Kürt bölgesinde Asuriler İngilizlerle birlik olup Kürtlere hücum etmişler. İran bölgesinde Nasturi ve Ermeniler birlik olup, 1919'ların ünlü İranlı Kürt lideri Simko İsmail'e bağlı birliklerle savaşmışlar. Yani o dönem yaşanan olayları sadece Türk-Ermeni boğazlaşması diye sınırlandırırsak yanlış olur. Bu olayların sınırları hayli aşan bir boyutu var. Uluslaşma, milli bir bencilliği gerekli kılıyor. Bir başkasını ret ve düşman kabul etmeden uluslaşma olur mu? 1877'den başlayan, 1. Dünya Savaşı'nın sonlarına kadar devam eden boğazlaşmalar, bölgedeki uluslaşma kavgası ekseninde değerlendirilmelidir. Rus Çarlığı, İngiltere, İran ve Osmanlı tüm bu çatışmalarda doğrudan rol oynamış, azınlıkların çatışmasını bizzat bu büyük devletler körüklemiş ya da kışkırtmıştır.
Ermeni ve Kürtler arasındaki çatışmaların nedenleri neydi?
Ermeniler'in Büyük Ermenistan projesi de boğazlaşmalarda oldukça etkili oluyor. Ermeni komitacılar Kars'ta, Erzurum'da, Van'da sürekli etnik temizlik gerçekleştiriyorlar. 1890'dan başlayarak, sonraki yıllarda daha da şiddetlenerek devam ediyor. Fakat boğazlaşmanın elbette ki tek kaynağı komitacıların etnik temizlik çabalarıyla sınırlı değil. Kürt şeyhlerinden bazılarının Ermenileri kesmek üzere fetva yayımladıkları biliniyor. Bu şeyhlerden birinin, "Ermeniler yüzümü görmesin, yoksa günaha girerim" diyerek yüzünü peçeyle örttüğü söylenir. Ama bunun yanında Ermenileri koruyan, himayesine alan Kürt ağa ve din adamları olduğunu da biliyoruz. Van bölgesinde, Çatak'ta Kör Hüseyin Paşa, Hacı Musa Bey gibi isimler katliamlar yaşanırken Ermenileri himayesine alanlar arasında sayılır. Said-i Nursi bildiğim kadarıyla 1500 Ermeni'yi himaye edip korumuştur. 1910-1915 arasında özellikle Dersimli olan Kürtler, Seyid Riza ile Ali Şir, Ermenileri hem korumuş hem de onlarla işbirliği yapmıştır. Hatta 1917 Ekim devrimi sürecinde Dersim bölgesinde Ermenilerle birlikte yaklaşık üç ay kadar süren bir sosyalist şûra oluşturmuşlar, ama Erzincan komutanı Ermeni Murat Paşa ile 'Büyük Ermenistan' talepleri konusunda anlaşamamışlardır. İran'a karşı 100 bin kişilik bir Kürt ayaklanması çıkaran Nakşi şeyhi Ubedullah'ın Ermenilerle yaptığı önemli bir anlaşma da vardır: "Siz bize silah üretin, biz de size Şemdinli tütünü verelim." Karşılıklı anlaşmalar sonucunda Ubeydullah'ın 'Ermenilere dokunulmayacak' fetvası çıkarmış olması son derece anlamlıdır.
1397 ileti
