Doping

DOPİNG NEDİR?
Sporcunun karşılaşma sırasında zihinsel ve/veya fiziksel performansını artırmak amacı ile yasaklanmış bazı maddeleri ve yöntemleri kullanmasıdır.
Sporcu iyi antrenman, düzenli bir beslenme programı ve psikolojik motivasyonla en uygun performans düzeyine ulaşmaya çalışır. Bu düzey sporcunun fiziksel yapısı ile fizyolojik
kapasitesinin ulaşabildiği en üst düzeydir. Doping madde ve yöntemlerinin kullanımıyla kazanılan bu düzeyin üzerine çıkılması hedeflenmektedir.

SPORTİF PERFORMANSI ARTIRMAK AMACIYLA KULLANILAN TÜM MADDELER DOPİNG MİDİR?
Sporcuların sportif performansı artırmak amacıyla kullandıkları protein, aminoasit tablet ve tozları yasaklı madde içermiyorlarsa doping olarak kabul edilmez.. Protein, aminoasit gibi maddelerin vücutta eksiklikleri görüldüğünde sporcunun performans düzeyinde düşüş meydana gelir. Bu maddeler dışarıdan yerine konarak sporcunun en uygun performans düzeyine ulaşması sağlanır. Ancak bu maddeler çok yüksek dozlarda kullanılsalar dahi sportif performansı antrenmanlarla kazanılan en uygun performans düzeyinin üzerine çıkaramaz.

VİTAMİNLER DOPİNG MİDİR?
Vitaminler sporcular tarafından en çok kullanılan maddelerdendir. Enerjinin ana kaynakları değildir. Karbonhidrat ve yağlardan enerji oluşumuna yardımcı olurlar. Eksikliklerinde sportif performans azalabilir. Çeşitli besinlerden oluşmuş diyet, yeterli sıvı ve artan kalori gereksinimini karşılayacak besin alımı, vitamin ve mineral gereksinimini de karşılamaktadır.
Besinlerle alınan vitaminlerde yetersizlik söz konusu ise, alınan ek vitamin tabletleri ile azalan sportif performans normal düzeye çıkarılabilir. Hiçbir vitamin preparatı, sportif performansı antrenmanlarla kazanılan en uygun düzeyin üzerine çıkarmaz. Vitamin eksikliğinin performansı bozuyor olması, vitamin yüklemenin performansı artıracağı anlamına gelmez. Yüksek dozlarda vitamin vücutta vitamin olarak değil toksik (zehirli) madde olarak etki gösterir. Vitaminlerin çok güvenli oldukları düşünülür ancak her yıl A, B, C ve E vitamini zehirlenmesi nedeniyle binlerce vaka hastanelere başvurmaktadır.

İLAÇLARIN DOPİNG MADDESİ İÇERİP İÇERMEDİĞİ NASIL BİLİNEBİLİR?
Dünya Anti-Doping Ajansı her yılın ilk aylarında hangi maddelerin ve yöntemlerin yasaklı kapsamına girdiğini bildiren bir doping listesi yayınlamaktadır. Genellikle bir önceki yılın listesine eklemeler veya çıkarmalar yapılan bu listeler ilgili Federasyonlara gönderilir.
Sporcular kullanacakları ilaçların yasaklı listesine girip girmediğini bir hekime danışarak öğrenmek zorundadırlar. Listede yer alan yasaklı maddeleri kullandığı saptanan sporcular dopingli sayılarak ceza alırlar.

HANGİ MADDE VE YÖNTEMLER DOPİNG KABUL EDİLİR?
Yasaklı Maddeler, yasaklı yöntemler ve kullanımı kısıtlı maddelerin listeleri Uluslararası Olimpiyat Komitesinin her yılın ilk aylarında yayınladığı doping listeleri temel alınarak hazırlanmaktadır.

DOPİNG SINIFLAMASI

YASAKLI MADDELER
S1- Uyarıcılar
S2- Narkotik analjezikler
S3- Kannabinoidler
S4- Anabolik ajanlar
S5- Peptid hormon ve analogları
S6- Beta-2 Agonistler
S7- Anti-östrojenik aktivite ajanları
S8- Maskeleyici ajanlar-İdrar söktürücüler
S9- Glukokortikoidler
S10- Alkol
S11- Beta bloke ediciler

YASAKLI YÖNTEMLER
1- OKSİJEN TAŞINMASINI ARTIRANLAR
A- Kan dopingi
B- Modifiye hemoglobin ürünleri
2- Farmakolojik, kimyasal ve fiziksel işlemler

1- Gen dopingi

DOPİNG NEDEN YASAKLANMIŞTIR?
Doping hem haksız rekabete zemin hazırlaması, “Fair play” anlayışına uymaması nedeniyle spor etiğine aykırıdır, hem de sporcu sağlığını kısa ve uzun süreli olarak bozar ve hatta olası ölüm risklerinin oluşmasına neden olur. Bu nedenlerle doping WADA, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), FIFA, UEFA, FIBA, IAAF gibi uluslararası spor organizasyonları tarafından yasaklanmaktadır

DOPİNG MADDELERİNİN ZARARLARI NELERDİR?
Doping maddelerinin hemen hepsi vücutta kısa ya da uzun süreli yan etkilere neden olurlar. Özellikle sporcular tarafından en çok kullanılan erkeklik hormonu benzeri maddelerin kalp krizi, iyi ve kötü huylu tümör oluşumu, karaciğer fonksiyon bozukluğu, kısırlık gibi rahatsızlıklara neden olduğu bilinmektedir.
Bu maddeleri kullanan sporculardan bazılarının, sportif yaşamları sırasında ya da sporu bıraktıktan sonra bu maddelerin kullanımı nedeniyle oluşan hastalıklar yüzünden öldüğü bilinmektedir.

WADA – WORLD ANTİ-DOPİNG AGENCY (DÜNYA ANTİ-DOPİNG AJANSI) NEDİR?
WADA 1999 yılında kurulmuş ve 2003 yılı Mart ayında Danimarka'nın Kopenhag kentinde kabul edilen Dünya Anti-Doping Kodu (World Anti-Doping Code) uyarınca tüm dünyada dopingle mücadelede etkin duruma gelmiştir. WADA'nın her yıl yayınladığı yasaklı madde ve yöntemler listesi o yılın 1 Ocak gününden 31 Aralık gününe kadar geçerli olmaktadır. Bu listede bulunan yasaklı madde ve yöntemlerin tedavi amaçlarla bile olsa sporcular tarafından kullanılması yasaktır. WADA 1999 yılında kurulmuş ve 2003 yılı Mart ayında Danimarka'nın Kopenhag kentinde kabul edilen Dünya Anti-Doping Kodu (World Anti-Doping Code) uyarınca tüm dünyada dopingle mücadelede etkin duruma gelmiştir. WADA'nın her yıl yayınladığı yasaklı madde ve yöntemler listesi o yılın 1 Ocak gününden 31 Aralık gününe kadar geçerli olmaktadır. Bu listede bulunan yasaklı madde ve yöntemlerin tedavi amaçlarla bile olsa sporcular tarafından kullanılması yasaktır.

WADA'NIN OLİMPİYATLARDAKİ İŞLEVİ NELERDİR?
WADA Olimpiyatlar ve Paralimpik Oyunlar süresince uygulayıcı değil sporcuları bilgilendirici ve gözlemci pozisyondadır. WADA Olimpiyatlar ve Paralimpik Oyunlar süresince iki grupla temsil edilmektedir. Birinci grup Oyunlar suresince Olimpiyat Köyünde sporcuları doping ve dopingle mücadele konularında bilgilendirecektir.

İkinci grup ise Bağımsız Gözlemciler Grubudur

WADA BAĞIMSIZ GÖZLEMCİLER GRUBU NEDİR?
WADA Bağımsız Gözlemciler Grubu spor hekimi, hukukçu, doping kontrol uzmanı, doping kontrol laboratuarı uzmanı ve sporcular olmak üzere doping konusunda deneyimli olan, değişik alanlardan ve değişik ülkelerden yaklaşık 50 uzmandan oluşmaktadır. Bu gruptan 16 uzman Atina Olimpiyat ve Paralimpik Oyunları süresince görev yapacaktır. Bu grubun işlevi Olimpiyatlar ve Paralimpik Oyunlar süresince yapılan doping kontrollerinin tüm aşamaları olan, sporcu seçimini, sporcu takibini, örnek alma işlemlerini, doping kontrol laboratuar analizlerini, dopingle ilgili yapılan savunmaları ve verilen kararları izlemek ve bu konuda detaylı bir
rapor hazırlamaktır.
WADA Bağımsız Gözlemciler Grubu bu aşamada hiçbir şekilde yorum yapmayacak, Doping Kontrollerine girişimde bulunmayacaktır. Bu grubun amacı Organizasyon Komitesinin Doping Kontrollerini standartlara uygun, açık ve şeffaf bir şekilde yapıp yapmadığını objektif olarak spor kamuoyuna açıklamaktır. WADA Bağımsız Gözlemcilik programını 2000 yılında Sydney Olimpiyat Oyunları sırasında başlatmıştır. O günden bu güne, ülkemizde yapılan Avrupa Basketbol yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonası da olmak üzere 16 büyük organizasyonda Doping Kontrolleri izlenmiş ve bu organizasyonlardaki doping kontrolleri ile ilgili raporlar WADA'nin internet sitesinde yayınlanmıştır. Çoğu zaman doping kontrolleri sırasında standartlara aykırı uygulamaların yapıldığı, bazı ülke sporcularına standartlara uygun davranılmadığı konusunda görüşler öne sürülmektedir.Doping kontrolü uygulamalarının WADA Bağımsız Gözlemciler Grubu tarafından izlenmesi sayesinde sporcu, yönetici ve spor kamuoyunun dopingle mücadele çalışmalarına daha fazla güven duymaları sağlanmıştır.

WADA DOPİNGLİ SPORCULARA CEZA VEREBİLİR Mİ?
WADA'nın dopingli çıkan sporculara ceza verme gibi bir görevi yoktur. Dopingle Mücadele Kurallarına aykırı davranan sporculara ceza verme yetkisi Ulusal ve Uluslararası Federasyonlardadır.

DOPİNG KONTROLLERİ NASIL YAPILIR?
Doping Kontrolleri Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından organize edilmekte ve yönetilmektedir. Dünyadaki Dopingle Mücadele çalışmaları Dünya Anti-Doping Ajansı (World Anti-Doping Agency – WADA) tarafından konulan kurallarla organize edilmektedir. Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları doping kontrollerini kabul edilen uluslararası standartlara uygun yapmak zorundadır. Bu standartlar Dünya Anti-Doping Ajansı ve/veya Uluslararası Spor Federasyonları tarafından yayınlanmaktadır. Sporcudan idrar ve/veya kan örneği alan görevliler (Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri) bu standartlara uymak zorundadır. Sporcu ve doping kontrolü sırasında ona eşlik eden diğer görevlilerin de (antrenör, yönetici, doktor, vs) doping kontrol örnek alma standartlarını bilmeleri gerekir. Standartlara aykırı bir işlemin yapılması durumunda sporcunun ve / veya ona eşlik eden görevlinin doping kontrol işlemine itiraz etme yetkisi vardır. İtiraz yetkili Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından değerlendirilip gerekli işlemler yapılır.

DOPİNG KONTROLLERİ NE ZAMAN YAPILIR?
Doping Kontrolleri Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından yarışmalı spor dallarındaki üst düzey sporculara yapılan bir uygulamadır. Bir sporcu doping kontrolüne yalnızca karşılaşma sırasında değil karşılaşma dışında da alınabilir.

KARŞILAŞMA SIRASINDAKİ DOPİNG KONTROLLERİNİ KİM DÜZENLER?
Karşılaşma sırasındaki doping kontrolleri karşılaşmayı düzenleyen Uluslararası organizasyon ve yerel organizasyon komitesi tarafından yapılır. Olimpiyatlar süresince yapılacak tüm doping kontrolleri Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) ile birlikte Atina 2004 organizasyon
komitesi tarafından yapılacaktır. Olimpiyat Oyunları suresince 3500, Paralimpik oyunlarda ise 650 doping kontrolü yapılması planlanmaktadır.

YARIŞMA DIŞI DOPİNG KONTROLLERİ NASIL YAPILIR?
Özellikle üst düzeyde spor yapan sporcular Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından hem de Uluslararası Spor Federasyonları tarafından yarışma dışı doping kontrolüne alınabilir. Doping Kontrolüne alınacak sporcular için özellikle Olimpiyat Oyunları öncesi bir Sporcu Havuzu (Athlete's Pool) oluşturulmuştur. Bu havuzda Olimpiyatlara kesin olarak katılacak sporcuların dışında katılması olası olan sporcular da bulunmaktadır. Atletizm, halter, yüzme gibi doping kullanma riski fazla olan bazı spor dallarındaki sporcular özellikle mercek altındadır. Tüm bu sporcular Olimpiyatlar öncesi hangi tarihte nerede olacaklarına dair gerekli bilgileri (Whereabouts information) Ulusal Federasyon ve/veya Uluslararası Spor Federasyonları kanalıyla Dünya Anti-Doping Ajansı'na bildirmek zorundadır. Doping kontrol örneği almak için görevlendirilen Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri sporcuya daha önce haber vermeden sporcunun o tarih için belirttiği yere giderek örnek alma işlemini yerine getirirler.

DOPİNG KONTROLÜNÜN KURALLARI NELERDİR?
Doping kontrolüne alınan sporcudan en az 75 ml. idrar örneği alınması zorunludur. Alınan idrar örneğinin doping kontrol analizini etkileyecek kriterlere uymaması durumunda tekrar idrar örneği alınması zorunludur. Bu kriterler idrarın özgül ağırlığı ve idrar asiditesidir. İdrar özgül ağırlığının ya da asiditesinin az olması durumunda uygun kriterlerde idrar alınıncaya kadar örnek alınmasına devam edilir. Bazı durumlarda sporcudan ikinci, üçüncü hatta dördüncü kez idrar alınabilir. Uygun kriterlerde idrar vermeyen sporcunun doping kontrolüne itiraz etmesi ya da bir başka gün idrar örneği vermek istemesi söz konusu değildir. Sporcunun doping kontrolü sırasında Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri gözetiminde kalması işlem bitinceye kadar yanından ayrılmaması zorunludur. Doping kontrol formlarının doldurulması işlemi karşı cinsten biri tarafından yapılabilir ancak, idrar örneği verme işlemi aynı cinsten bir Bağımsız Doping Kontrol Görevlisinin huzurunda yapılması zorunludur.

DOPİNG KONTROL ÖRNEKLERİ NASIL ANALİZ EDİLİR? SONUÇLAR NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
Doping kontrolü sırasında alınan idrar ve kan örnekleri iki ayrı doping kontrol şişesine konur (A ve B şişesi). Önce A şişesindeki örnek analiz edilir ve herhangi bir yasaklı madde saptanırsa B şişesinin analizi istenir. B şişesinde de yasaklı madde saptanırsa sonuç bir kurul tarafından değerlendirilir. Kurul sporcunun fizyolojik ve patolojik durumunu dikkate alarak sporcuyu dopingli olarak nitelendirmeyebilir. Kurul bulunan maddenin Dopingle Mücadele Kural ihlali (Anti-Doping Rule Violation) olduğunu kabul ederse sporcuya cezai işlem başlatılır. Bu aşamaya kadar sporcu dopingli olarak kabul edilemez ve edilmemelidir.

Hazırlayan: Doç. Dr. Rüştü Güner
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Spor Hekimliği Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi

Yanlış yere konu açıyorsun dopingin teşkilat-ı esasiyeyle ne ilgisi var?

Pardon.